Thursday, December 15, 2011

Karabağ'ın yitirilme kronolojisi

Arif Keskin
Karabağ'ın yitirilme kronolojisi. "Hanki kent hanki gün/ay/yıl kaybedildi?" sualına cavabımız var. Ancak "hanki kent hanki gün/ay/yıl geri alınacak?" sualına cavabım yok tessufle. Bu sualın cavabını araştırtığında bazı Azerbaycanlıların konuşmalarına bakarsanız "belke yarın belke de yarından yakın" cavabını alırsınız. Ancak pratikteki gelişmelere bakarsanız " geri alabilecek miyiz?" sualı söngü gibi varlığımızı delik deşik ediyor. Türkiye ve Türk dünyasıının " Karabağ derdi var mı?" sorsunu hiç sormuyorum. Karabağ işgali sürdükçe dünya Türklerin himası nutukları bizim içimizi acıtsa da düşmanların komiklik yapma malzemesi olmaktan öteye geçmez. Bizi yıkan, kötürüm hale getiren ve bilinç altımızı olumsuzlukla dolduran yaşadığımız bu gerçeklik ve iddialarımız arasındaki çelişik durumudur. Biz gerçek ve asil büyüklük duygusuna ne zaman sahip olacağız biliyormusunuz?: "hanki kent hanki gün/ay/yıl geri aldık?"sualına cavab verebildiğimiz zaman.
KARABAKH (1988-1993)
Khankendi (18.09.1988)
Eskeran (19.10.1991)
Hadrut (19.11.1991)
Khojaly (26.02.1992)
Shusha (08.05.1992)
Lachin (17.05.1992)
Khocavend (02.10.1992)
Kalbajar (3-4.04.1993)
Aghdere (07.07.1993)
Aghdam (23.07.1993)
Jabrail (23.08.1993)
Fuzuli (23.08.1993)
Gubadlı (31.08.1993)
Zangilan (30.10.1993 

Sunday, December 11, 2011

İran devlǝti Türkiyǝ`ni vuracaqmış

Mehran Baharli
(İran Meclisi Dış Politika ve Ulusal Güvenlik Komisyonu Başkanvekili Hüseyin İbrahimi, İran'ı hedef alacak bir saldırı halinde "kesinlikle" Malatya'daki füze kalkan sistemini vuracaklarını söyledi).
Fars hakimiyyǝtindǝki İran devlǝtinin Türkiyǝ`ni vuracaq gücü, yetǝnǝyi vǝ cǝsarǝti yoxdur, heç bir vaxt da olmayacaqdır. Bu tǝhdidlǝrin amacı, İran`a saldırıldığı durumunda bütün bölgǝnin etgilǝnǝcǝyi düşüncǝ vǝ qorxusunu yaymaqdır. Bu taktik, İran, Suriyǝ vǝ Rusya`nın özlǝrini qorumaq üçün son şanslarıdır. Yoxsa özlǝri dǝ bilirlǝr ki saldırıya uğrarlarsa heç bir biçimdǝ özlǝrini qoruyacaq güclǝri olmayacaqdır. Ondan dolayı belǝ tǝhdidlǝri savuraraq Batını özlǝrinǝ saldırmaqdan caydırmaq istǝyirlǝr.
İran`ın Türkiyǝ`ni vurmağa nǝ gücü nǝ dǝ niyyǝti vardır. İran, Suriyǝ vǝ Rusya`nın bu son tǝhdidlǝri İran`a vǝya Suriyǝ`yǝ saldırmanın bölgǝsǝl bir çatışmanı tǝtiklǝyǝcǝk qoruxusunu yaratmaq üçündür. Ancaq belǝ bir çatışmanın yaranmasının imkanı yoxdur.
İran`a saldırılıp savaş çıxarsa bilǝ, İran`ın Türkiyǝ`ni vurması nǝ tǝk onun sorununun çarǝsi olmaz, bǝlkǝ çöküşünü qaranti edǝr. İran`ın hava quvvǝtlǝri vǝ hava savunmasını, NATO olmasa bilǝ, Türkiyǝ tǝk başına qısa bir sürǝdǝ etgisizlǝşdirǝbilǝr. Ayrıca bir NATO ölkǝsinǝ saldıracaq İran, kǝsinliklǝ bir daha ayağa qalxamacaq şǝkildǝ yerindǝ oturmağa zorlanar.
Tǝhdidlǝ tǝhdidin gǝrçǝklǝşdirilmǝsi iki fǝrqli şeylǝrdir. İran`ın vǝ Suriyǝ`nin vǝ Rusiya`nın belǝ tǝhdidlǝri yapma yararlarınadır, çünkü qarşı tǝrǝfi onlara saldırmaqdan caydırabilǝr. Ancaq bu tǝhdidlǝrini gǝrçǝklǝşdirmǝlǝri , onların özlǝrinin zǝrǝrinǝdir, çünkü yox olmalarına nǝdǝn olar. İran da bu gǝrçǝyi bilir vǝ ona görǝ dǝ tǝkcǝ tǝhdid edir. Dolayısı ilǝ İran`ın Türkiyǝ`ni vurması söz qonusu deyildir, heç bir qoşulda da olmayacaqdır.
İran`ın vurulmadan öncǝ yapabilǝcǝyi tǝk iş, bilǝsinǝ saldırıldığı durumunda bunun bölgǝsǝl bir çatışma yaradacağı tǝhdidindǝ bulunmasıdır. Saldırıya uğradıqdan sonra isǝ tǝk yapabilǝcǝyi iş, proxylǝri ilǝ (İraq, Suriyǝ, Hizbullah vǝ Afqanistanda) Batı çıxarlarına saldırmaq, qısa sürǝli Hormoz Boğazını qapatmaq vs.dir Ancaq heç bir durumda Türkiyǝ`ni vurma söz qonusu olabilmǝz. Çünkü Türkiyǝ`ni vurmanın İran üçün yalnız tǝhdid etmǝ aracı olaraq dǝyǝri vardır. Ancaq bu tǝhdidin gǝrçǝklǝşdirilmǝsi vǝ NATO üyǝsi vǝ İran`ın uyqar vǝ özgür dünya ilǝ qalan tǝk bağı Türkiyǝ`ni vurmasının, hǝm İran`ın gücü dışındadır, hǝm dǝ yararlarına tǝrsdir.
İran`ın Türkiyǝ`yǝ saldıracağı bir senariyonun gǝrçǝklǝşmǝ ehtimalı sifirdir. İran`ın Türkiyǝ`ni vurma niyyǝti vǝ gücü yoxdur. Olsaydı da bunu yapmazdı, çünkü belǝ bir saldırı İran`a zǝrǝrdǝn başqa bir xeyri olmazdı. Bu bağlamda İran`ın ehtiyacı olan şey, Türkiyǝ`ni tǝkcǝ tǝhdid etmǝkdir, vurmaq deyildir. İran`ın nǝ Türkiyǝ nǝ dǝ başqa hǝr hansı bir NATO ölkǝsinǝ saldıracaq gücü vǝ niyyǝti yoxdur.
İran ortalığın qarışmasını istǝmǝyir, öz hakimiyyǝti vǝ devlǝtinin davamını istǝyir. Ortalığın qarışmasını o vaxt istǝyǝr ki bu qarışıqlıq devlǝti vǝ hakimiyyǝtinin davamına kömǝk etsin. İndi isǝ Türkiyǝ`ni tǝhdid etmǝsi, caydırıcılığı olabilǝcǝyi üçün, onun hakimiyyǝtinin davamına kömǝk edǝbilǝr. Buna görǝ dǝ Türkiyǝ`ni tǝhdid edir. Ancaq bu tǝhdidin gǝrçǝklǝşdirilmǝsi İran hakimiyyǝtinin sona çatacağı demǝkdir. Belǝ bir saldırı İran devlǝtinǝ şans yaratmaz, tǝrsinǝ ǝn kiçik bir yaşama şansı varsa, onu da onu yox edǝr.
 İran devlǝti Türk devlǝti deyildir. 1925ǝ qǝdǝr İrana Türk bir sülalǝ hakim idi. o tarixdǝ Qacar sülalǝsi yıxılmış yernǝ modern İran devlǝti qurulmuşdur. Modern İran devlǝti ilk gündǝn türk düşmanı bir devlǝtdir. Türk xalqının çox millǝtli olan İrana hakim olmaq, İran devlǝtini ǝlǝ geçirmǝk kimi bir istǝk vǝ savaşımı yoxdur. Bizim savaş öz xalq vǝ topraqlarımızı (Güney Azǝrbaycan, Qaşqayurd, Afşaryurd, Xǝlǝcistan...) qurtarmaqdır. İranda yaşayan başqa xalqların, Farslar, Kürdlǝrin, Ərǝblǝrin, Lorların Bǝluçların gǝlǝcǝyi, yurdları vǝ qurmaq istǝdiklǝri devlǝtlǝr bizi ilgilǝndirmǝz.

Saturday, December 3, 2011

Urmiye Gəlini Qoşuqu

Bürüyüb ğəm- kədər Azər elini
Can üstə düşübdür Urmu gəlini
Ətəş qavurmaqda ağzı- dilini
Bir içim su verin Allah eşqinə!

Kəsilən umuddur, quruyan qandır
Çölləşən göl deyil, minlərcə candır
Qoymayın qurusun mandır, amandır
Bir içim su verin Allah eşqinə!

Yalnız bir göl deyil başı kəsilən
Şor xatirələrdir xatirdən gedən
Ürəklərimizdir şəhid edilən
Bir içim su verin Allah eşqinə!

Səssiz ıldırımlar şaxacaq həlbət
Susuzluq kökünü qazacaq həlbət
Zolaqlar sel olub axacaq həlbət
Bir içim su verin Allah eşqinə!
Urmu Gəlini - Qoşar: Sayın Susən Rəzi

Saturday, November 26, 2011

Urmiye ve Havalisinde Ermeni ve Nesturilerin Faaliyyetleri (1917-1918)

Urmiye ve Havalisinde Ermeni ve Nesturilerin Faaliyyetleri (1917-1918)
Barış Metin
Özet
Ekim 1917 Bolşevik ihtilali Sonrasında Rusya Savaş Dışı Kalmıştır. Bu durum birinci Dünya Savaşında Rusya, ingiltere, Osmanlı Devleti ve almanya arasında fiili Savaş da Dâhil Türlü Mücadileler sahne olan iran Topraklarında Türk ve Alman Güçleri için avantaj Sağlamıştır. Söz konusu süreçte Türk kuvetleri, iran içlerinden Kafkaslara yönelmeye başlarken, ingiltere de iran da Rusyanın Boşalttığı bölgeleri ele geçirmeye çalışmıştır. Ingliltere, Türk kuvetlerinden önce iranın Kuzeyini işgal etmek istemesine rağmen bu iş için askeri gücünün yetersiz olması nedeniyle Urmiye ve havalisinde toplanmaya başlayan Ermeni ve Nasturilere destek vermiştir.  Ermeni ve Nasturile de bu bölgedeki Türk kuvetlerine ve Sivil Müslüman Ahaliye Saldırmışlar ve pek çoğu katlermişlerdir.
The Activitis of Armenians and Nestorians in Urmia Region
Abstract
After Bloshevik Mutiny in october, 1971 Russia became hors de combat. The situation proactive war among for Turkish and German troops on Iran land witnessed various struggles including the period, Turkish troops stated to go towards Caucasia through Iran while tried to take over the areas that Russia evacuated in Iran. Though England wanted to occupy North of Iran before Turkish troops, is supported Armenians and Nestorians, began to gather Urmia (Urmiye) and is neighbourhood. Armenians and Nestorians attacked Turkish troops and Civil Muslims in these areas and Slaughtered many of them.
Giriş
Rusya da Ekim 1917 bolşevik ihtilalinin gerçekleşmesi, Dünya Savaşının seyrini önemli ölçüde değiştirmiş, bu durumda hazırlıksız yakalanan itilâf ve ittifak devletlerinin savaşın gidişatına dair yeni politikalar belirlemesini zaruri hale getirmiş ve özellikle ittifak develetleri için avantaj sağlayacak önemli gelişmeleri de ortaya çıkarmıştır.  Bolşevikler, çarlık sonrası işbaşında olan keranski hükümetini Düşürdükten sonra ittifak Devletleriyle savaşa devam etmeme kararı almış ve ateşkes antlaşması talep etmişlerdir. Bu istek sonucu 15 aralık 1917 tarihinde mütareke imzalanmış ve tüm Rus cephelerindeki çatışmalar durmuştur. 22 aralık 1918 tarihinde Berst-Litovski şehrinde Almanya, Avusturya, Macaristan, Osmanlı Devleti, Bulgaristan ve Bolşevikler arasında barış görüşleri başlamış ve 3 mart 1918 de tarihinte görüşmelerin yapıldığı şehrin adıla anılan antlaşma imzalanmıştır(1). Brest-Litovsk Antlaşmasında iran in tarafsızlık siyasetine riayet edilmesi ve toprak bütünlüğünün korunması (bunu için İngiltere il Rusya Arasında 1907 yılında yapılan ve iran I üç bölgeye parçalayan antlaşmanın iptali) konusu da ele alınmış ve Güney Azerbaycan daki Rus ve Türk Askerlerinin geri çekilmesi konusunda Kabul edilmiştir. Söz konusu gelişme bölgede Rusya ile fiili mücadele halinde olan Somanlı Devleti ve Almanya için avantajlı bir durum ortaya çıkarmış, Osmanlı Devletinin doğru sınırlarının güvenlığı açısından büyük bir tahlike ortadan kalktığı gibi öteden beri Rus ve ingliz tahakkümü altında islam Coğrafyalarında yürütülen ittihatı islam politikasına bağlı olarak iran üzerine nüfuzunun artmasını sağlamıştır. Brest-Litovsk Antlaşmasında İran tahlikesine dair alınan karardan memnun olan Şah Osmanlı Devletinin izhar eylediği hissiyatı dostaeden duyduğu memnuniyeti bizaat Osmanlə Dışişlerine Gönderdiği telgrafla bildirmiştir (2). Ruslarin Iran dan Çekilmeye başlamaları Ekim 1917 bolşevik ihtilali ve ülke kargaşalıkların Başladığı döneme rastlamaktadır. Bu esnada Güney Azerbaycan da ve Rus askerlerinin bulunduğu İran topraklarindaki şehirlerde, Kasabalarda köylerde otorite boşluğunun ortaya çıkması ve asayişin bozulması, İran hükümetinin otorite kurucak jandarma ve polis gücünden yoksun olması sebebile bir kargaşa ortamı olmuştur. Bu durmda düzeni ve birliği bozulan hatta iaşesini daha temin edemeyen Rus askerleri yağmaya başlamıştır. Güney İran da ingiltere tarafından kurulan Cenubi İran Nişancılarının (Güney İran polis Kuvetleri) kumundanı olan Percy Sykes, Rus ricalini o sırada Tebrizde bulunan bir dosundan aldığı mektuba dayanarak şöyle ifade etmektedir; Rus askerleri burada binlerce miktarda olmak üzere dolaşıyorlar, tüfeklerini, cephanelerini, eşyalarını ve atlarını ve para edecek bütün teçhizatlarını satmaktadılar. Atlar birkaç şiline gidiyor. Faket yem fiyatı o derece fahiş dereceye çıkmıştır ki atlar ancak hediye gibi verilecek kıymettedir. Filhakika garbi ve şimali İran hükümeti zaafından dolayı Rusların bu vaziyetinden çok zarar görmüşlerdir(3).
Ruslarım çekildiği ve İran topraklarında Türk Kuvetleri için daha uyqun bir ortamın oluşmaya başladığı bir dönemde 1918 şubat ve mart aylarında İranda Yaşayan Ermeni ve Nasturiler Savuçubulak (Günümüzde Mahabat) havalisinde Rusların silahlarını ele geçirmişler (4) ve Urmiye (Urmu, Urmiya, Urumiye) ve Dilman havalisinde toplanmaya başlamışlardır. Van bölgesinden, Osmanlı kuvetlerinin önünden çekilen Ermeni ve Nasturiler ile söz konusu İran Ermeni ve Nasturileri Urmiye Gölü çevresinde birleşerek yerli Müslüman ahaliye ve Osmanlı kuvetlerine karşı mücadile hazırlırkları yapmışlardır. Bu durum üzerine Osmanlı kuvetleri de hem van bölgesinden Urmiyeye doğru hemde Erbilden ve Revandız bölgesinden Güney Azerbaycan ve Kafkasyaya Doğru harekete geçemişlerdir. Bölgede bulunan Osmanlı subaylarınc Rusların tahliyesi esasında Yaşayanlara dair gözlemler rapor olarak ilgili üst komutanlıklara sürekli bildirilmiştir. Aralık 1917 nin başından ocak 1918 ortasında kader sene ve Hamedan bulunan istihbarat zabiti mülazım ı Evvel sadık Efendinin gözlemlerine ve duyumlarına dayanarak hazırladığı ve Musul vasıtasıyla 11 ocak 1918 tarihinde birinci şube Müdüriyetine gönderdilen rapora göre (5) Ruslar 12 aralık 1917 tarihinden itibaren (bölgeden) çekilmeye başlamış 26 aralık 1917 tarihine kader heçbir nefer kalmamıştır.
1.Rusların çekilmesinden Sonra Bölge Ernmeni ve Nasturi Faaliyyetleri
Osmanlı Devleti, Urmiye bölgesinde yoğunlaşan Ermeni ve Nasturilerin(İngilizce: Assyrian) faaliyetlerini yakından takip etmiş ve bunlara karşı yapılacak her türlü girişim idaha çok Vl Ordu Kumundanı Halil Paşa üstlenmiştir. Halil Paşa, Musuldan 22 ocak 1918 tarihinde Revandız Grubu Kumandalığına gönderdiği telgrafta (6); çeşitli istihbarat kaynaklarından sakız ve Savuçbulakın Tahliye edildiğinin anlaşıldığı ve Urumiyenin de tahliye edilmiş olabileceğini ifade etmiş ve bu haberlerin bölgeye Gönderilecek istihbaratçılarca teyit edilmesini ve Ermeni Nasturilerin kuvet ve vaziyeti hakkında malumat istihsaline ehemmiyet verilmesini rica etmiştir. 22 ocak 1918 tarihinde ikinci ordu kumandalığına gönderildiği, sakız ve Savuçbulakın boşaltıldığına dair gelişmeler hakkında bilgi verdiği şifre telgrafa (7), bölgedeki Ermeni ve Nasturilern faaliyetine dair şi bilgileri ifade etmektedir; (15 Aralık 1917 tarihinde ittifak develtleriyle Rusya arasında imzalanan) Mütarekenamenin madde-i mahsusasına tevfiken erzak tedarik etmek üzüer, Şemdinan Civarinda hatt-ı fasıl geçen köylülerimi Ruslar tarafindan Hüsn-i görmüş iseler de müsellahen dolaşan Ermeni ve Nasturiler tarafindan katledilmişlerdir. Kendisini kurtarabilenlerin ifadelerine göre Orumiyeh Cenubi havalisinde iki bin kader Ermeni ve Nasturi vardır. Birinci kafkas Rus Kazak Ordusu kumandanı Nezdine bu muamele protesto edilmiştir. Henüz cevap alınmadı. Halil Paşa, Başkumandalık Vekaletine gönderdiği 5 Şubat 1918 tarihli şifre telgrafta (8) Urmiyanin Ruslarca Tahliye edildiğine dair gelen haberler rağmen Urmiye yakınlarındaki Ermeni ve Nasturilern kuvetlerini attırmaya çalıştığını, Şehrin ele geçirilmesi için yapılacak bir harkete  herhangi bir kötü durumda meydana vermek ve Urmiyeye Daha güçlü müfreze ile girmek için işqalin müddeti ertelenmesi rica etmiş veyahut Van bölgesindeki lll. Ordu tarafindan harekete başlaması gerktiğini belirletmiştir. Ayrica Urmiye istikametinde daha kuvetli bulmak için kuar ve Kuzeyindeki Aşirden istifade etmeyi düşündüğünü, mevsimin aşairin harketine ve işaresine müsait olmadığını, daha fazla kuvvet ayrılması konusunun Sincar (Sencer)(9) Operasuonunu neticelenmesine bağlı olduğunu ilave etmiştir.
İngiltere, Rusların İrandan çekilmesiyle, iran, Afganistan ve Hindistandaki Müslümanları kendilerine karşı savaşın başından beri ayaklandırmaya çalışan Osmanlı ve Almanya Devletleri için hem bu amaçlarını fiiliyata geçirebilecek, hem de kafkasyaya uzanarak Bakü Petrollarini elde edecek ve Rusya Müslümanlarına Ulaşabilecek Müsait bir zemin ortaya çıktığının farkındadır. Savunma Bakanı Churchil Bolşevik ihtilali sonrasi doğuda ortaya çıkan durumu ... Başlıca tehlike şarktadır. İranda ve Hint okyanusunda ingilterenin menfaatlerini korumak lazımdır (10) Şeklinde sözleriyle değerlendirmiştir. Bu gelişmeler üzerine ingiltere, Ruslardan boşalan bölgeye askar sevk etmeye karar vermiştir. Inglizlerin Güney irandaki Sınırlı saydakı askerleri dışında kuzey gönderilecek yeterli olmadığından ve en yakın ingliz birliklerinin bulunduğu Bağdatın Güney Azerbaycan a Uzak olması sebebiyle ilk aşamada muhtemel bir Türk Taarruzunu önlemek veya Türkleri durdurmak amacıyla o yöredeki şbirliği içinde olduğu Ermeni, Nasturiler ve paralı asker olarak Rus ordusundan kaçan subay ve askerleri örgütlemek, talim ve terbiye etmek için bir askeri heyetin gönderilmesine kara verilmiştir ve bu heyetin başında genel Dunstrevil getirilmiştir (11) Urmiya Havalisindeki Ermeni ve Nasturileri örgütleme konusunda Amerika ve ingiliz konsolosları faaliyetlerini sürdürerken (12) iki üst düzey komutan ve 12 subaydan oluşan ve hedefi hazar Denizinde bir liman kenti olan Enzeliye ulaşmak olan bir başka Grup da Bağdattan irana getirmek üzere otomobille yola çıkmıştır.
Iranın Osmanlı sefiri olan ihtişam üs saltanın ifadelerine göre (13) ingilizler, iran da bulunan Rus askerleri kumandası general Baratofdan Rus askerlerinin daha önce işqal ettiği arazinin ingilizler tarafindan işqal edilinceye kader Rus askerlerini iran dan çekilmeleri için yarım etmesini istemişlerdir. Bu konuya dair ikdam Gazetesinde yayınlanan bir habere Göre (14) Baratot, Rus ihtilalinden sonra Urmiye de kalmış, subaylarının ve askerlerinin iaşesini sağlamaktan aciz ve Bolşeviklerden korktuğu için maiyeti ile birlikte birliklerine katılmıştır. Baratofun Mahiyetindeki subaylar, Ermeni ve Nasturilerin talim ve Terbiyesi il meşqul olmaktadırlar.
Rusyanın iranı tahliye etmesi uzun süredir hem Osmanlı topraklarında hem de iran içinde müttefiki olan ve Müstekil devlet olma emelleri taşıyan Ermeniler ve Nasturiler için hayal kırıklığına neden olmuştur. Ancak kısa süre içinde Rusyanın ingiltere doldurmuştur. Vl ordu kumandanı Halil Paşa, Vl Fırka kumandanlığına 1304.1918 tarihinde gönderdiği telgrafa(15) ; Osmanlı ordusu tarafından şimdiye kader Ermeniler karşı yapılan harekattan elde edilen tecrübeye gör eErmenilerin Rusların çekilmesi sonrasında takıncağı tutuma dair görüşlerini ve sonra için takip edilmesi gereken siyaseti de açıklamıştır. Buna göre Ermenilerin Ruslardan bekledikleri yardımın ve desteğin engellenmesiyle morallari tamamen çökecektir. Ermenilerin şu anda yaptıkları yıkım ve karşı koymaktan ibarettir ve küçük kuvvetle bunlara karşı başarı kazanmak mümkündür.
Söz konusu telgrafta ifade edildiğine göre; Ermeniler irandaki ingiliz, Fransız ve Amerikalılar tarafından himaye olacaklarını Ümit etmekdedir ve onlara iltihal etme fırsetını beklemektedirler.
2.Türk kuvvetlerinin Urmiye ve havalisine Dair Askeri Harekatı
 Rusların tahliyesi sonrasında Ermeni ve Nasturi çetelerinin faaliyetlerinin yoğunlaştığı bölge daha çok Urumiye ve çevresi olmuştur. VI ordu kumandanı Halil Paşa 13.2.1918 tarihinde Revanduz Grubu kumandalıına gönderdiği altı maddelik telgrafta (16) ,Rusların Üşünü, Pave, Savuçbulak mıntıkasını tahliye etmeleri üzerine Urmiye havalisinde Ermenilerin teşkilat yaptıklarına dair haber aldığını belirterek; gerek Rusların iranı tahliyesini nizami olarak anlamak ve gerekse iran dahilinde yapılan Ermeni teşkilati ve ingiliz teşebbüsatı, iranın hududumuzda mücavir mıntıkasındaki ahval ve erzak tedariki imkanı hakkında doğru malumat almak için Revandız Grubu Pave, Üşnü, Mergever, istikametlerine kuvvetli zabit keşfi kolları sürecektir. Emrini vermiştir. Bu keşif seferleri sırasında Ruslarla karşılaşmış durumunda kaşıf kol kumandanlarının yanlarında bulunduracakları beyaz bayrağı göstererek, genel vaziyeti gözlemlemek amacıyla memur edildiklerini söylemelerini, geri dönüşte Ermeni çetelerini pusu kurma ihtimalinin göz ardı edilmemesini (17) Miyandoab, Urmiye hattına kader ayrıca casuslar gönderilerek Ermeni teşkilatı, ordu kıtaatı hakkında bilgi elde edilmesini istemiştir. Halil Paşa, musuldan, VI. Fırka kumandalığına 12.3.1918 tarihinde gönderdiği telgrafta (18) ; Urumiye bölgesindeki Ermenilerin faaliyyetleri hakkında Ermenilerin tahti-ı işgali olmak üzere Orumiyeh cenubuna tecavüz etmelerine ehemiyet etmem. Yalnız ahaliye tehdid ve yağma için müteferrik çetelerin sarkıntıları ishtimal dahilindedir. Şeklindeki bir değerlendirme yaparak, alınacak tedbirle ilgili olarak ta buna ise bizim Üşnüyü işgal ederek ahaliyi himaye ve atlılardan istifade ederek bir veziyet almakla mani olabileriz. Demiştir. Üşnü bölgesinde Ermeni ve Nasturiler, Müslüman ahalinin evlerini yakmış ve Müslüman ahaliyi de katletmişler hatta karapapaklar gibi bölgede meskun bazı Müslüman Türkleri de kendileri ile birlikte harekete zorlamışlardır (19) Halil Paşa III. Ordu kumandalığına 26.3.1918 tarihinde gönderilen ve III. Ordu kumandalığından yazılan bir telgraf cevap olması muhtemel olduğu bildirilen başkumandalık vakalet-i celilesinden gelen 24.03.1918 tarih ve 4242 numaralı emri içeren telgrafta (20); Osmanlı devleti, özellikle Urumiye Gölü çevresindeki Ermenilerin faaliyetlerini engellemek için Azerbaycan da yerleşik Müslüman ahaliden oluşacak kuvvetlerle VI. Ve III orduların müştereken yürüteceği kars- Erivan istikametinde bir hareket başlatmayı kararlamıştır. VI. Ordu kumandanı Halil Paşa, III ordu kumandanlığına yapılacak müşterek hareket öncesinde Ermenilerin iran dahilindeki durumlarına dair verdiği bilgiler öğrenildiğine göre; iran veliahdi kumandasında Tebriz den hareket eden bir kısım iran kuvveti ile Ermenile rarasında Hoy da Çarpışma olmuş ve Ermeniler yenilerek kaçmaları üzerine bölgedeki Ermeni köyleri veliaht tarafından işgal edilmiştir. Urmiye nin ahvaline dayir VI.fırka kumandanı hayriden VI. Ordu kumandanlığına gelen 27.03.1918 tarihli ve iki ay önce Revandizden Urumiye”ye gönderilen ve yeni dönen iki Casusun ifadelerini içeren telgrafa göre (21); Urmiye de ahalinin elindeki silahlar Ermeniler tarafinden toplanmış ve bazı ahali silahlarını yerler gömmüştür. Urmiya de bir amerikan konsolosu ve bir de Fransız konsolos vekili mevcut olup, fransız konsolosunun Ermenilerin işine müdahale etmediği ve Amerika konsolosunun öteden beri Urmiyede ikamet eden zengin bir doktur olup ahaliden fakirler yardım etmiştir. Urmiyenin kuzeyinde haritada Üssi Peyan şerefhane olarak geçen mevkide Ruslar tarafından bırakılmış külli silah ve cephane olduğu ve Urumiyeden Marşımun (22) komutasında 1.000 Ermeni bölgeye hareket ettiyse de iran valisinin 1500 süvariden oluşan birlikleri karşısında mağlup olmuş ve Dilman istikametinde çekilmekte iken iki aşıretin saldırısına uğrayarak 500 ölü ve hayli miktarda da esir vermiştir. Halen Urmiyede ve Dilmanda 2.000 kader Ermeni mevcuttur ve Binların fransız ve rus tüfeği ile top ve iki makineli tüfenkleri vardır. (23)
Başkumandalık vekalet-i celilesinin emri il III ordu tarafindan van istikametine gönderilen III orduya bağlı ve başında Ali ihsan (Sabis) in bulunduğu IV kolordu Vanı ele geçrimiş ve (24) Saray ve başkale istikametinde Ermenileri takip etmektedir.(25). VI ordunun Urumiye istikametinde hareket etmek üzere tahsis edilen müfrezenin bir taburu da 5.4.1918 Rayatdan Hududu geçmiş olub Üşnü istikametinde, diğer üç taburu da Erbil ile Revandız arasında yürüştedir. Müfreze Üşnü de toplandıktan sonra Urmiye nin işgali için ilerleyecektir.(26) Halil Paşa XIII kolordu kumandalığı ve VI fırka kumandalığına gönderdiği telgrafta (27) vanın ele geçerilmesinden duyduğu memnuniyeti ifade ederek Van bölgesinden çekilen ermenilerin Urmiye civarindaki ermenilerle birleşemsi durumunda onları takipte olan VI kolordunun mühimmat açısından sıkıntıya düşebileceği ve bu sebeple VI fırkanın acilen Urmiyeyi işgal etmesini istemiştir. Bunun üzerine VI fırka kumandanı Hayri Halil Paşadan Urumiye deki ermenilerin şehri savunmak için yığınak yaptıklarına dair haberler aldığını bu bakımdan savuçbulaka bir bölük gönderilmesini talep etmiştir. Halil Paşa dan Urmiye ye deir III ordu ve bu orduya bağlı IV kolordu kumandalıklarına Urumiye bölgesindeki ermenilerin durumu hakkında 13.04.1918 tarihinde gönderdiği telgrafta (28), Orumiyeh de ingiliz ve fransız subayları kumandasında 3,4 bin ermeni ile 2 seri atışlı, ikisi adi olmak üzere 4 top, birkaç makineli tüfenk bulunduğu, ermenilerin ileri müfrezelerinin Urmiyenin 20-30 km Güneynindeki Han, Hazmlar Maşan, Sevlatide bulunduğunu ifade etmiştir. Ermeniler, ingilizler ordusuna iltihak etmelerine müsaade olunması için iran hükümetine başvurmuş fakat iran hükümetince silahları terk ettikten sonra buna müsaade edileceği cevabı verilmiştir. Bu dönemde Urmiya bölgesindeki ermenilerin Güney de Musul bölgesinde ingiliz kuvvetleriyle çarpışan Osmanlı kuvvetlerine saldıracağı yönünde istihbaratlar gelmeye başlamış ve bunun üzerine Urumiye – Dilman bölgesini ele geçirme görevi IV. Kolorduya verilmiştir. Kolordu 10 Mayıs 1918 de Üşnü den Urmiyeye doöru hareket etmiştir(29). Enver Paşa VI ordu kumandalığına 11.05.1918 tarihinde gönderdiği bir telgrafta;(30) ermenilerin Musul bölgesine saldıracakları yönündeki istihbarattan bahisle IV. Kolordunun Urmiye Üzerinde hareket ini emir ettiğini ve aynı zamanda bir fırkanın da Erivan-Culfa Üzerine yürümesini ve kafkas Hükümetinden izin beklemeksizin Tebriz hattının işgal edilmesini özleille rica etmiştir. Viordu tarafından Rayat ve Üşnü istikametinde Urmiyeye doğru askeri harekete hazırlanırken Nasturi Patriği Marşimun, VI Tümen komutnlığına bir mektub göndererek Osmanlı devletine bağlılıktan bahsetmiş ve Ruslar tarafından kandırıldıklarını ve kürtlere karşı kendilerini savunmak zorunda kaldıklarını söyleyerek aman adilmiş fakat kısa süre sonra Osmanlı kuvvetlerine  yeniden saldırmıştır.(31) IV kolordu 12 Haziran da Dilmanı ele geçirmiştir. Dilmanın ve Selams Ovasının Osmanlı kuvvetlerinin eline geçmesi üzerine kafkas cephesinden gelen Andranik, idaresindeki Ermeni kuvvetleri Culfa dan Aras Nehrini geçerek Hoy Üzerinden Güneye doğru ilerlemeye başlamıştır. Ermenileri amaci Tebriz bölgesine kader ilerleyen ingiliz kuvvetleriyle birleşerek Osmanlı kuvvetlerini mağlup etmek ve Kafkas cephesine geri dönmektir. Fakat Osmanlı kuvvetleri ermenilerin ingilizlerle birleşmesine izin vermeden mağlup ederek Aras nehrinin kuzeyine doğru çekilmek zorunda bırkamıştır(32) 22 Ağustos 1918 tarihinde sene Şehbenderliğinden başkumandalık Vekaletine gelen bir telgrafta (33); ingilizlerin kirmanşahtaki kuvvetlerini seneye getirdiği ve ingilizlerin Savuçbulak ve daha doğru harekete geçmek üzere oldukları istihabaratı verilmiştir. Bir müddet sonra ingilizleri Reşt- Urmiye hattına kader Ulaşmışlar ve Tebriz e 10 km mesafede Bazmiç Köyüne kader yaklaşmışlardır(34). Başkumandan Vekili Enver Paşa, 06.05.1918 tarihinde Kafkas cephesinde bulunan Üçüncü ordu kumandalığına gönderdiği telgrafta Günye Azerbaycan ve Tebrizdeki ermeniler ve ingilizlerin o havalide yaptıkları taşkınlıklara dikkat çekmiş ve mümkün olduğu kader süratle Tebrize kuvvetli bir kıtaat gönderilmesini ve bunun için kafkasdan Tebrize kader gelen tren yolunun ele geçirmesini istemiştir.(35) Pave de bulunan 46 istihbarat zabitlerinden 03.06.1918 tarihinde VI ordu kumandalığına gelen telgrafa gör (36) ; Osmanlı devleti birliklerinin Tebrize doğru yönlenmesi üzerine ingiliz ve fransız konsolosları şehri terk etmiş ve Tebrizdeki ermeniler de firar etmeye başlamıştır. Osmanlı kuvvetleri kıs sürede, Tebriz-i ingilizlerden önce ele geçirmiş daha sonra Meyane, Değmetaş, Karaçam, Türmençayı(37) mevkilerinde ingilizleri şiddetli muharebeler sonucunda günydoğuya çekilmeğe mecbur etmiştir.
Ingilizler, Rusların irandan çekilmelei sonrası bir tarftan Urumiye Bölgesindeki Ermeniler ve Nasturiler birleşerek Osmanlı Devletinin önünü kesmeyi hedefleyerek diğer taraftan Tahran-Kazvin yoluyla Reşt Vilayetini ordan da Hazar Denizi sahilinde bulunan liman kenti Enzeliye ele geçirerek deniz yoluyla Bakü ye ulaşmayı v dönemde şehri ellerinde bulunduran ermenilerle birleşerek şehri işgal etmeyi planlamışlardır. Ancak Reşt ileri gelenlerinden Mirza küçük han ile Gilanli Aka Ahmet Hanın önderliğini yaptığı, söz sahipleri arasında aka Seyid Abdülvahap,Aka Seyid Mahmut, Aka Hacı şeyh Muhemmed Hasan, Aka şeyh ali, Ak şeyh muhemmed hüseynin bulunduğu ve Gilan da ortaya çıkan Bazı Türk subaylarının da olduğu bilinen ormanlarda yaşamaları sebebiyle bu isimle anılan Cengeliler (Ormncılar ve ya Orman kardeşleri) hareketi bölgedek iermeniler ve ingilizlere karşı önemli mücadeleler vermiştir (38). Cengellilerin iran dahilinde Dağıttıkları beyannamelerde kendi amaclarına dair verdikleri bilgiye göre hedef; vatanlarinin hürriyet ve istiklalini fiilen geri almak ve iranlıların çevre Müslüman komşularıyla iyi geçinmesine engel olan ingilizlere karşı muharibe etmekten ibarettir(39).  Osmanlı Devleti, iranda ki meşrutiyet haraketleri zamanında ğn plana çıkmaya başlayan Mirza küçük hanı (40) Rus faaliyetlerine karşı henüz savaşın başından itibaren desteklemiş, rusların çekilemsi sonrasında da özellikle VI ordu kumandalığı vasıtasıyla silah ve değerli hediyeler göndermiştir. Kuvvetleri hakkında kesin bilgi bulunmayan Mirza küçük han önderliğindeki Ormancılar, ingilizlerin Reştden kafkasyaya geçmesi için önemli olan Müncil körpüsünün müdafaasında başarılı olmuş (41) ve Reştteki ingiliz bankasına el koyarak Reşt konsolosu MC Loren ve Yüzbaşı Növili Tutklamıştır (42).
Sonuç
Bolşevikler ihtilali sonrasında irandan rusların çekilmesi özellikle işgal altında olan ve Osmanlı devleti ile rusların her türlü mücadilesine sahne olan iran için rus, ingiliz, Ermeni ve Nasturiler tehlikesini daha da arttırmıştır. Çarlığın yıkılmasiyla birliği bozulan rus askerleri iranı tahliyeleri sırasında geçtikleri bölgelri yağmalamış ve evleri ateşe vermişlerdir. Savaşın başından itibaren rus ordusu içinde ye ralan veya rus orsusunun Anadolu içlerinden ricatleri sırasında onlarla beraber geri çekilib Urumiye bölgesine gelen bölgedeki soydaşlarıyla birleşen ermeni ve Nasturiler, rus ordusundak isilahları ele geçirerek Güney Azerbaycandaki Türklere saldırmışlar ve pek çok katliam yapmışlardır. Ingiltere ise hem kendisi için çok önemli bir sömürge olan Hindistanın günvenliği hemde Bakü petrollarinin ittifak güçlerinin eline geçirmesini önlemek amacıyla rusların çekildiği bölgeye asker sevk etmeye başlamıştır. Ingiltere, Türklerin rusların çekildiği boşalttığı bölge kendilerinden önce ele geçirmesini engellemek için Amerikan,fransiz konsoloslarının da yarıdımıyla Ermeni ve Nasturiler desteklemiştir. Hatta ermeni ve nasturi çetelerini eğilmek için bartof gibi rus ordusu bakiyesi komutanları para karşılığında istihdam etmiştir. Ermeni ve nasturilerin (İngilizce: Assyrian) özellikle Urmiye bölgesindeki Türk ahaliyi katletmeleri üzerine VI ordusu ve III orduya bağlı birlikler Urumiye ye doğru kuzeyden ve  Güneyden harekete geçerek bu bölgedeki ermeni ve Nasturiler mağlup etmiş ve Hoy istikametinde ileri hareket sürdürülerek Tebriz ele geçirilmişler. Ingiliz kuvvetlerinin Baküye denizden ulaşabilmek için Hazer Denizi kıyısında bulunan liman şehri Enzeliye yaptıkları taaruz Gilan bölgesinde bulunan ve Orman kardeşleri olarak bilinen,liderliğini Mirza küçün hanın yaptığı silahlı birlikler tarafından uzun süre başarıyla engellenmiştir. 30 Ekim 1918de Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasve savaşın sona ermesiyle mütarekenin ilgili maddesi gereğince Osmanl kuvvetleri 1918 sınırının ötesinde olduğu tek bğlge olan Kuzey iranı böşaltmak durumunda kalmıştır.
Kaynaklar   
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlıöı Arşivi (ATASE), klasör. 484, Dosya.1986,Fihrist.001-11
K.4334,D.573A,F237-024
K.3632,D.136 F.003
K.3632,D.136F.003-01
K.3632-D.136-F.004
K.1848D.99.F.001-68
K.1848 D.99.F.001-68
K.3632-D.136-F.029-04
K.3632-D.136-F.006
K.3632-D.136-F.006a
k.3632-D.136-F.009
K.3632-D.136-F.042
K.3632-D.136-F.012
K.3632-D.136-F.013
k.3632-D.136-F.013a
K.3632-D.136-F.021
K.3632-D.136-F.021-02
K.3632-D.136-F.021
K.3632-D.136-F.021-02
K.3632-D.136-F.028-04
K.2922-D.512-F.017-04
K.378,D.1505,F.30
K.2922,D.512,F.017
K.400,D.1575,F.003-10
Ikdam,29 temmuz 1334
Ikdan, 10 Eylül 1334
Tanin, 13 Eylül 1334
Sebil-ül Reşid, 5 Eylül 1334
Birinci dünya harbidne Türk irak-iran cephesi 1914-1918 Genel kurmay tarihi stratejik etüt başkanlığı yayınları, C,3,2,Ankara 2002
Balga Rafael: iran halkları el kitabi, yayın evi v eyeri yok,1997
Qasımov Musa, Birinci dünya Muharibesi illeri Büyük devletler Azerbaycan siyasei 1914-1918 yıllar, Adiloğlu neşriyat, Bakü 2001
Sarısaman sadık, iranli bir Türk lider mirza küçük han Türk dünyası tarih dergisi mayıs 1998
Sykes percy, iran Türkçesi harb-i umumide iran, erken-i harbiye umumiye istihbarat dairesi naşriyatı, istanbul 1341
Yüceer Nasır, birinc idünya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycvan ve Dağıstan hareketi, Azerbaycan ve Dağıstanın bağımsızlığını kazanması 1918, Genel kurmay başkalnlığı yayınları, Genel kurmay basım, Evi, Anakra 2002   
Etek Yazılar
1- Nâsır Yücer, birinci dünya savaşında Osmanlı Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı, Azerbaycan ve Dağıstanın Bağımsızlığının kazanması 1918, genel Kurmay askeri tarih ve Etüt başkanlığı Yayınları, genelkurmay basın evi,Ankara 2002,s.15
2- Genelkurmay askeri tarih ve stratejik etüt başkanlığı arşivi (ATASE),klasör.484,dosya.1896,fihrist.001-11. Ayrıca ikdam,29 temmuz 1334,bundan sonra arşiv isimi zikredilmeycek.k.klasör, D.Dosya, F. Fihrist anlamında kullanacaktır.
3- Percy Sykes, iran tarihçesi harb-i Umumide iran-Erkan-ı harbiye – i Umumiye istihbarat dairesi neşriyatı, istanbul 1341.s.63.(bu kitab Percy Sykesin iran tarihçesi adlı inglizce kitabindan birinci dünya savaşı ile ilgili kısmından Türkiye Cumhuriyeti Genel Kurmay Başkanlığı istihbarat Dairesinde Yüz Başı Cemal tarfından terccüme edilmiş ve Osmanlıca olarak basılmış bölümdür.)            
4- K.4337, D573A,F237-024
5- K,3663, D129-276, F 006-01
6- K.3635, D136, F 003
7- K 3632, D 136 , F 004ğ
8- K 3632, D136 , F004                
9- Sincarlar; yezididirler ve Yezidiler genellikle Lübnan ve Musul civarinda yaşamışlardır ve şeytana taptıkları bilinmektedir. VI Ordu kumandanı Halil Paşa 5 şubat 1918 tarihinde Başkumandalık Vekaletine Gönderdiği Urmiyenin ele geçirmesi il belgede Urmiyanin işğalı için kuvvetleri sencer operasyonundan sonra bu harekete katılan askerlerin bölgeye sevk edilmesi suretiyle karşılanacağını bildirerek Sencearlar ile ilgili bilgilere yer vermiştir; Sencar hareketine başlamak Üzereyeyim. Alınan haberlerden ingilizlerin çöl tarikiyle Sencarlılara silah kaçırıldığı bildiriyor. Ihtimal ki Sencar da ümidden fazla bir mukavemete maruz kalabiliriz. Ordunun gerisinde büyük bir çıban teşekkül eden bu eşkıya yuvasını tamamiyle temizlemek için tahsis ettiğim müfrezeden fazla olarak elyevm en yakın Erbilde bulunan Kuvvetten istifade etmek icab edebilir. Belge için BKZ, K3632- D136, F004a
10- Musa Qasımov, birinci dünya muharibesi illerinde büyük devlrterin Azerbaycan siyaseti 1914-1918 YıllarŞ, Adilaoğlu Neşriyat, Bakü 2001, s9
11- Percy Sykes, a,g,e.s60
12- Ikdam, 10 Eylül 1334
13- K.1848 , D99, F001-68  
14- Ikdam, 10 Eylül 1334
15- K.3632- D.136-F.029-04
16- K.3632- D.136.F.006
17- K.3632-D.136-F.006a
18- K.3632-D.136-F.009
19- K.3632-D.136-F.042
20- K.3632-D.136-F012
21- K.3632-D.136-F013
22- Hirisityan Nasturiler çetelerinin önderidir
23- K.3632-D.136-F013a
24- K.3632-D.136-F021
25- K.3632-D.136-F021-02
26- K.3632-D.136-F.021
27- K.3632-D.136-F.021-02
28- K.3632-D.136-F.028-04
29- Birinci dünya harbinde Türk harbi irak-iran cephesi 1914-1918,genel kurmy tarihi ve Stratejik etüt başkanlığı yayınları, C.3.2. kısım, Ankara 220,s,548
30- K.2922 - D512 – F.017-04 
31- Birinci dünya haribinde Türk harbi irak-iran cephesi 1914-1918,s.546
32- Tanin, 13 Eylül 1334
33- K.378,D.1505,F30
34- Tanin,13 Eylül 1334
35- K.2922, D.512,F.017
36- K.400,D.1575,F.003-10
37- Taninm, 11 eylül 1334
38- Sebil-ül Reşid, 5 eylül 1334
39- Sebil-ül Reşid, 5 eylül 1334
40- Ülkesinin rus ve ingiliz işgalinden kurtarması için mücadele eden bir vatanseve rolam Mirze küçük han hakkında Türkieyde sadık sarısamanın Türk Dünyası tarihi dergisinin mayıs 1998 tarihli sayısında yayılan ve iranli bir Türk lider mirza küçük han adını taşıyan makalesi dışında arşiv belgelerine dayalı ciddi bir inceleme bulunmamaktadır. Söz konusu makalede mirza küçün hanın iranlı bir Türk lider olduğu makalenin başlığında vurqulanmakradır. Ancan iranın etnik yapısında dair çalışmaları olan Rafael balganın iran halkları el kitabi adlı eserine göre mirza küçük han Gilan eyaletinde yaşayan ve kendilerine Gilek denilen Etnik topluluktandır ve hetta mirza küçün han, Gileklerini milli kahramanıdır. Bkz.Rafael balga, iran halkları el kitabi,s.147
41- Sarısaman sadfık,A.g.m.s.21
42- Sarısaman sadfık,A.g.m.s.22

Friday, November 11, 2011

Urmiye Gölü Hövzəsində Yağan Yağışlar Urmiye Gölünə Etgisi oldumu?

Urmiye Gölü Hövzəsində Yağan Yağışlar Urmiye Gölünə Etgisi oldumu?
Neçə vaxt  bundan öncə arxadaşlarımla birlikdə Urmiye Gölü hövzəsində yağan yağışlarla ilgili bir araşdırma yapdıq və aldığımız sonucu sizinlə paylaşamq istəirdim. 
Urmiye Gölü hövzəsində yağana Yağışlar Urmiye Gölünün Su səthində etgisi yoxdur, yanlız Yağış çox yağdığı sürəcdə Urmiye Gölünün Suyunun səthi yuxarıya doğru gedə bilər. Başqa bir sözlə Urmiye Gölü Hövzəsində Yağış yağa, yoxsa Yağmaya bölgə Quruluq ilində ola yoxsa olmaya Urmiye Gölünün qurumaq sürəcinin ardı oalcaqdır. əyər biz şanslı olduq və yağış çox yağdığı bir sürəci yaşarsaq Urmiye Gölü daha az Suyunu əldən verir yoxsa indiki durumunu qoruyacaqdır.
Qonuyu yaxşı anlamaq üçün bir animasyon Hazırladıq. Birisi Urmiye Gölününü durumu içində olduğumuz ildə (2011.11.9) birisi isə həmən Gün anacq bir il öncə(2010.11.9) peykdən aldığımız Görüntüdən hazırladıq. Görüntüyü və Urmiye Gölünün durumunu yaxşı anlamaq üçün belə deməliyəm, Görüntüdə Qarlı yoxsa Ağ rəngdə olan bölgə bu il yağışlardan sonradır və ötəki Görüntüdə görüldüğü kimin ağ bölgələr yoxdur.
Görüntüdə Görülüdüğü kimin Yağışlar yağıldığı nədəniyilə Urmiye Gölünün suyunun səthi az dəyişilib və yüksəlibdir, ancaq bildirki ilə görə durumu dahaca ağrılaşıbdır və bir az diqqətlə baxarsaq Urmiye Gölünün Suyu ötəki ilə Görə nə qədər azalıbsa Gözlə yaxşıca görüb düşünmək olur.
Farsca qayanq:
http://tinyurl.com/7hgm7ah

Tuesday, November 8, 2011

Türk Tarixi - Urmiye Xanlığı

Azərbaycan torpaqlarında yaranmış böyük xanlıqlardan biri Urmiye Xanlığı olmuşdur. Mərkəzi Urmiye şəhəri olan bu Xanlıq Xoy, Marağa Xanlıqları və Osmanlı imperatorluğu ilə yaxın Sınırda olubdur. Urmu Xanlığı da başqa Xanlıqlar kimi Yönətim cəhətdən mahallara bölünürdü. Xanlıqda Mərgəvər, Tərkəvər, Sumay, Ənzəli, Sulduz, Nazlı, Urmiye və s. mahallar mövcud idi. Urmiye Xanlığının əsasını Əfşar Türk tayfasından olan, Nadir şahın əmisi oğlu Fətəli xan Əfşar (1747-1763) qoymuşdur. Fətəli Xan Xanlığın ərazisini genişləndirmək siyasəti yeridir. Birləşdirmə siyasətinə Təbrizi ələ keçirməklə başlayan Fətəli Xan Xanlığın paytaxtını buraya köçürür. Bu Önləm strateji Önəm daşıyırdı. Çünki Təbrizdən başqa vilayətlərlə ilişgidə olmaq və onlara Yoxlama imkanı daha Gərçəkçidi. Təbriz Azərbaycanın Güney torpaqlarının Fətəli Xanın hakimiyyəti altında birləşdirilməsində bir tür mərkəz rolunu oynayırdı. Fətəli Xanın bu siyasəti onu Zənd tayfasının təmsilçisi Kərim xan Zənd və Qacar tayfasının başçısı Məhəmmədhəsən Xan Qacarla toqquşdurur. Fətəli xan onlara qarşı uğurlu  Savaş aparmaq üçün Birlik yaratmağa cəhd etsə də, buna nail ola bilmir. Ona görə də 1751-ci ilin sonunda İrəvan üzərinə qoşun göndərir. Lakin II İraklinin göndərdiyi Qazax və Borçalı Türklərindən ibarət qoşun dəstəsi İrəvan xanlığına köməyə gəlir. Birləşmiş Güclər Orumiyeh ordusunu geri oturdur.
Xorasanın Güneyində möhkəmlənmiş Kərim Xan Zənd 1752-ci ilin sonunda Urmiye Xanlığı üzərinə yürüş edir. Miyana ətrafındakı döyüşdə  Fətəli Xana məğlub olan Kərim xan Fars vilayətinə qaçır. Onu təqib edən Fətəli Xanın Gücləri Qəmşə adlı yerdə zəndləri yenidən ağır Yenməyə uğradırlar. Kərim xanın qardaşı İsgəndər Xan əsir alınaraq edam edilir. Bu zaman İranin Quzeyində möhkəmlənmiş Məhəmmədhəsən Xan Qacar da mərkəzi hakimiyyət uğrunda Savaşa başlayır. O, 1755-ci ilin yazında zəndlər üzərində Başarıya çatır və İsfahanı ələ keçirir. Kərim xan Şiraza qaçır.
Məhəmmədhəsən xan Güney Yönündə Ərdəbil və Lənkəran Xanlıqlarının ərazilərindən, eləcə də Muğan düzündən keçərək Qarabağa hücum edir. Şuşanın bir aylıq Başarısız Quşatmasindən sonra geri çəkilən Məhəmmədhəsən Xan əvvəlcə Təbrizi, sonra isə Urmiyenı tutur. 1759-cu ildə Məhəmmədhəsən xan öldürülür. Bundan Yararlanan Fətəli xan Təbrizə qayıdır və yenidən birləşdirmə siyasətini davam etdirir. 1759-cu ilin yayında Qarabağ xanlığı üzərinə yürüş Pənahəli xanın siyasi asılılığı qəbul etməsi ilə nəticələnir. Məhəmmədhəsən xanın ölümündən sonra İranda başlıca Gücə çevrilən Kərim xan Zənd isə yenidən fəallaşır. 1760-cı ilin Güzündə (Sonbahar)  Azərbaycanın Güneyinə hücum edərək Təbrizi Çəmbərə alır. ancaq bu Çənbərə uğursuz olur. 1761-ci ildə yenidən hücuma keçən zəndlər Qaraçəmən döyüşündə Yenirlər. Bu Yenilmək Fətəli xanı arxayınlaşdırır. Bundan istifadə edən Kərim xan Zənd güclü ordu ilə yenidən hücuma keçərək Urumiye şəhərini Çənbərə alır. Bu işdə bir sıra Azərbaycan xanları onun Arxadaşı olurlar. Urmiye igidliklə Qorunsada, 1763-cü ilin ortalarında Çökür. Fətəli xan əsir alınır. Kərim xan Urmiyenın Yönətiminə Rüstəm bəy Əfşara tapşıraraq geri qayıdır. Bu zaman Azərbaycan tarixi üçün Öyrədici olan “Şiraz qonaqlığı” adlı hadisə baş verir.
1763-cü ildə baş vermiş buOlay Azərbaycan tarixinin Üzgün olaylarından biri olub, Ulusumuz gələcək tarixində Üzücü rol oynayır.  Bir sıra xanları özünə Birləşdirməklə  Fətəli xan Əfşarı aradan qaldırmağa nail olan Kərim xan Zənd yeni bir hiyləyə əl atır. Öz müttəfiqlərini Başarını bayram etmək bəhanəsi ilə Şiraza qonaq aparır. Bu Qonuda tarixçi-ilsayarçi Mirzə Adıgözəl bəy belə yazır: “Kərim xan Fətəli xanı da özü ilə birlikdə götürüb mərhum Pənah xanla Darülelm Şiraza hərəkət edir. Yolda, İsfahan yaxınlığında, Fətəli xanla Kərim xan Zəndin qardaşı İsgəndər xanın vuruşduğu yerə gəlib çatırlar... Kərim xan Fətəli xandan soruşur: “Bu mənzili tanıyırsanmı, bu necə yerdir?» Fətəli xan da çəkinmədən cavab verib dedi: «Bəli, bu haman savaş meydanı və qorxulu mənzildir , İsgəndər xanın ömrünün günəşi burada batmışdır”. Kərim xan bu münasibətsiz cavabdan qəzəblənir... Dərhal Fətəli xanı axirətə, öz qardaşı İsgəndər xanın yanına göndərir”.
Kərim xan “qonaqlıq” adı ilə Azərbaycan xanlarını vətənlərindən uzaqlaşdırır. Onlar bir tür girova çevrilirlər. “Şiraz qonaqlığı” sonucunda Qarabağ və Qaradağ xanlıqları bir sürəc Kərim xan Zənddən asılı vəziyyətə düşürlər. Girov götürülmüş Azərbaycan xanları Kərim xanın çalışmasına baxmayaraq “qonaqlığın” gözqamaşdırıcı görünüşünə aldanmırlar. Müxtəlif yollarla buradan çıxmağa çalışaraq, xanlıqlarla əlaqələrini bərpa edirlər. Bir sözlə, “Şiraz qonaqlığı” istənilən nəticəni vermir.

Wednesday, November 2, 2011

Urmiye Gölü Qoşuqu, Qoşar Hüşəng Cəfəri

Vətənim Dustaq. Ruhum təngixir
Yanıma bir Gelib gədənim Olmur
Gələnlər sıxılır gidən Sınsıyır
Halıma bir Yanıb bilənim Olmur
Gəlməyin Durnalar Bizim kəndimiz
Çisginli Dumanlı Şaxtalı kənddir
Yolları Tikanlı Evləri Hisli
Qala tək Qapısı Taxtalı kənddir
Vətənim Dustaqdı Baxışım Geniş
Ürəgim Darıxır Sıxılıram mən
Qolumdan Saxlayın Halımı Sorun
El Gücü Olmasa Yıxılıram Mən


Urmunun Gölü tək Yalqızam Yalqız
Kəsilib Damardan Qanım Ey Ellər
Kəvirə Dönürəm Azərbaycan tək
Duymasaz Çıxacaq Canım Ey Ellər
Bir Əldi bilmirəm ya neçə Əllər
Əl Ələ Veriblər Əlim kəsilsin
Bilmirəm kimdilər? Bir iş Gördülər
Gedənim Sinsisin Gəlim kəsilsin
Bir nəfər Soruşmur Eləcə Biləndən
Baş verib Əlisiz cismdən Canı
Azər El Quruyub Şurəzar Olsa
Neynisiz? Neynisiz? Başsız iranı
Dindirmə Doluyam Doluyam Dolu
Gedirəm Zülmətin kökün Yolduram
O Qədər Ağlıyam Urmu Gölündə
Göz Yaşla Urmunun Gölün Dolduram
Qoşar: Hüşəng Cəfəri

Monday, October 24, 2011

Urmiye Gölünün suyu təmin olmazsa Urmiye Gölü Öləcəkdir

Əli nəzər Dust  iranin gölməçə qoruma örgütnün başxani : Urmiye Gölünün böyük alanına baxmayaraq ancaq əyər bu Gölün ölümünün önünü kəsmək üçün bir plan olamzsa Urmiye Gölü Aral Gölü kimin 5 il içində ölüm təlükəsilə qarşılaşacaqdır.
O deyir ki 24 plan iranin əkinçi örgüt tərəfindən masaya yatırılıbdır bu planların gərçəkləşdirməsində iranin çevre ve Doğa örgüt sorumludur.
Bu planların biri budur ki çevre və Doğa örgütü bir Ana laboratuvar yaratacaqdır ki orada Urmiye Gölüilə ilgili bilimsel çalişmalar ola, ancaq bu plan 1 ay bundan öncə önərilib hələ gərçəkləşməyibdir.
Nəzər dusta görə üçn əyalət ki Urmiye Gölünün su hövzəsində yer alırlar gərək aşağıda yazdığımız ölçüdə Urmiye Gölünün suyunu təmin edələr:
Batı Azərbaycan 870 milyon metr kub
Doğu Azərbaycan 270 milyon metr kub
Kürdistan əyaləti 959 milyon metr kub
Bu əyalətlərin su təmini Əkinçilik bölümündən alıanacaqdır, əski suvarma sistemini dəyişdirərək yenicil (modern)suvarmaq sistemləri əkinçilərə öyrətiləcəkdir.
Sorumlular planalrı ciddi alsınlar
Doğa və Çevre örgütünün başxan yardımçısı: bizim amacımız budur ki Urmiye Gölünün indiki  su durumunu qoruyaq. Yeni planalrdan öncə su yönəticiliğində yenilənməklə sorunlari çözəməyə çalişaq. Biz dövlətin bu qonuda sorumlularından istəyirik ki Urumiye Gölüilə ilgili planalrı ciddi alsınlar, Urmiyenın Yaşamı savaşı bu işə bağlıdır.
Üzülərək görürük ki bu planlar heç bir sorumlu tərəfindən önəm verilmir və ciddi alınmır. Doğanin zarafati yoxdur, Urmiye Gölünün quruamsi ən az 6 milyon insanin yaşamına bağlıdır. Əyər Orumiyeh şəhərində Duz fırtınaları yarana 6 milyun ton Duz irani dağılda bilər və böyük və qaçınılamz bir təhlükə yarada bilər.
Urmiye hələ yaşayır ancaq onun önəmli Qan damarı iran dövlətinin bu qonuila ilgili olanalrın əlindədir. 
Latin Türkcəyə çevirən: Urmulu Umud

Saturday, October 22, 2011

Urmiye adı Belgesel Batı Azerbaycanda yayımlanacaqdır

Urmiye Adlı Belgesel irəc fəttah təchizatçılığı və Əhəd ibadi yönətmənlığıylə yayımlanacaqdır.
Mehr xəbər Ajansinin yaydığı xəbərlərə görə bu bəlgəsel Batı Azərbaycan Radyo və televizyon tərəfindən hazırlanacaqdır. 
Urmiye Bəlgəselində Urmiye Şəhərinin Tarixsel Abidələri tanıtım amacıyıla hazırlanacaqdır. Urmiye Bəlgəselinin sürəsi 35 Irmicik (dəqiqə) oalcaqdır.
Urmiye Şəhəri unesco tərəfindən iranin 19 -ci tarixsel şəhərı tanıtılıbdır və bu bəlgəselində amaci Urmiyeni daha doğru tanıtmaqdır!
Urmiye Güney Azərbaycanin ikinci Böyük şəhəridir və iranda Təbrizdən sonra ən çox Türk Ulusu yaşadığı bir yerdir. Urmiyenin son nüfusu 90% çox Türk yaşadığıbı bəlirləyibdir. bunun yanında köçkün kürdlər, ermənilər və nasturilərdə bu şəhərdə azınlıq olaraq yaşayırlar.

Thursday, October 6, 2011

Umriye Gölünün qurumasının qabağını nece alabilerik?

Arif Keskin
Umriye Gölünün qurumasının qabağını nece alabilerik?" sualı hele öz yerini qoruyur. Çünki, Urmu Gölünün qurudulması istiqametine İran rejiminin iradesi deyimemiş. İran rejiminin iradesini nece deyişdirebilerik?. Bütün gücümüzü bu istiqametde seferber etmeliyik. İranda bir neçe ay sonra meclis seçkiler var. Meclis seçkilerine Urmiye Gölü meselesini hakim etmeliyik. İran rejimi meclis seçkilerine qeder bu istiqametde anlamlı bir addım atmazsa, Azerbaycan seçkilere qatılmaması gerekir. Önümüzdki meclis seçkileri bizim stratejik hedeflerimizden biri olmalıdır. Önümüzdeki meclis seçkilerini Urmiye Gölü qurudulmasına etraz merhelelerinden birine çevirmeliyik. İndiden bu işe başlamalıyıq. Bir gün bele itirecek zamanımız yox.
Urmu Gölü etrazları haqda nə etməliyik? " sualına mənim təkliflərim:
1- Önümüzdəki Məclis seçkiləri stratejək hədəf olaraq seçilməsi,
2- Seçkilərə qədər hər tür miting və etirazlardan uzaq durulması,
3- Geniş və çox yönlü təbliğat işlərinin aparılması,
4- Etrazin ağırlıq nöqtəsinin bir şəhərdə olmaması və bütün şəhərlərə dağıdılması,
5- Təblığat işlər fəqət Urmiye Gölünün quruması ətrafında şəkillənməsi,
6- Məsələnin `Ərəb Baharı`, `inqilab`, `sərasəri qiyam` kimi təqdim edilməməsi,
7- Milli fəallar arasında umumi və müştrək ağıl və iradenən yaradılması, inhısarçılıq və `mən mərkzçilikdən` uzaq duruluması, kolektif ağıl və iradənin ortaya çıxarılmasına çalışılmalı,
8- Xaricde Urmiye Gölü ətrafında fonksyunal birlik yaradılması,

Friday, September 9, 2011

MHP Iğdır Milletvekili Sinan Oğan ile Urmiye Gölü'nü Konuştuk

MHP Iğdır Milletvekili Sinan Oğan ile 8 Eylül 2011 Perşembe günü Urmiye Gölü ile alakadar iki saatlik  ikili görüşmemiz oldu. Bu görüşmede Urmu Gölü sorununu  bütün boyutlarıyla konuştuk. Sinan Bey, onu Güney  Azerbaycanların meselesine duyarsız ve karşıt gösterenlere tepkisini ifade  etti.  Uzun yıllar Güney Azerbaycan meselesi ile gönül bağı olduğunu ve bu hareketi yakından izlediğini belirtti. Sinan Bey “Türkiye’de stratejik araştırma merkezleri arasında Güney Azerbaycan bölümüne sahip olan tek merkezin kendisinin kurup yönettiği TÜRKSAM olduğunu” dile getirdi. Bu görüşmede Azerbaycanlıların haklı beklentilerini bütün  boyutlarıyla konuştuk.  Bu vesileyle bütün dostlardan yazı ve konuşma üsluplarına dikkat etmelerini rica ediyorum. Siyaset uzun soluklu ve kompleks bir süreçtir. Bu süreçte dostlarımızın sayısını artırmalı düşman cephesini küçültmeliyiz. Tenkit etmeli ve haklı beklentimiz en yüksek sesle dillendirmeliyiz. Bunu hepimiz çok iyi bilmeliyiz ki konuşma ve yazılarımızda insanların kişiliklerini rencide etmemeye ve bizlerden uzaklaştırmamaya özen gösterirsek sonunda zafer bizimle olacaktır
Arif Keskin

Sunday, August 28, 2011

Türkiye'deki Türk Milliyetçilerine Açık Mektubum

Arif Keskin - Türkiye'deki Türk milliyetçilerinin önemli bölümü Güney Azerbaycan Milli hareketini " Batı projesi" gibi görürler. Onlara göre Güney Azerbaycan Milli Hareketi " Batının İran karışında oynadığı kozlardan" biridir. "Bunu ispat edebilirimsiniz?" dediğinizde size söyleyecek her hangi bir mantıklı yanıtları da yoktur. Bu hatalı bakış açısı öyle derin ve yaygın ki, Mayıs 2006 olaylarında Yeniçağ gazetesi "Bush Düğmeye bastı Azeriler sokağa döküldü" manşetini atmıştı. Yeniçağ'ın bu hanice manşeti hala aklımızdan çıkmış değil.
Urmiye Gölü olayları başladığında aklımdan yine bunlar geçti. Neden Anadolu'daki Türk milliyetçileri (az bir bölümü hariç) Güney Azerbaycan milli hareketinden uzak duruyorlar?. Neden Güney Azerbaycanlıların en zor günlerinde onların yanında olmuyorlar?. Neden hep uzaktan durup seyir ediyorlar? İran'da Türkiye'den sonra en fazla Türkün yaşadığını bilmiyorlar mı?. Osmanlı-Safevi kavgasının sayfası çoktan kapandığını unutmuşlar mı? Türklüğün olduğu yerde Şiilik ve Sünniliğin bir anlamı kalmaması gerektiğinin farkında değiller mi? Neden bu kadar kolay Ehmedinejad'ın boş ve anlamsız Amerikan karşıtı sloganlarına kanıyorlar?
Türkiye'deki Türk milliyetçileri Güney Azerbaycan konusunda büyük ve ciddi yanlışlık içindeler. Güney Azerbaycan milli hareketini ABD projesi gibi görmek büyük yanılgı olduğu gibi Azerbaycan Türklerine yapılmış en büyük haksızlıktır. Güney Azerbaycan Milli hareketi asildir ve Azerbaycan’ın kendi sosyal ve siyasal süreci içinden doğmuştur. Urmiye'de bu denli büyük olay oluyor, Batı basını her hangi bir şekilde yansıtmıyor. Batılılar Güney Azerbaycan haberlerini vermiyorlar. Urumiye'deki olaylar ilk protesto olayı da değil; bundan önce çok olaylar olmuş ancak duyuran olmamış. Batılılar Güney Azerbaycan haberlerine boykot uyguladığı halde Türkiye'deki Türk milliyetçilerinin Güney Azerbaycan milli hareketini " batı projesi" gibi görmelerini anlamak mümkün değil.
Urmiye Gölü kurursa Türk dünyasının önemli parçası olan Azerbaycan boşalacaktır. 15 milyona yakın Türkün yaşam koşulları alt üst olacaktır. Türk milliyetçilerinin yanı başında İran İslam cumhuriyeti Türklere karşı böyle cinayet işlerken Türk milliyetçilerinin sessizliği telafisi olmayan hata. Türklerin en ağır gününde onların yanında olmayanları Türk milliyetçisi adlandırmak olur mu? Türkün en ağır gününde ona sırt çevirenler Türk milliyetçisi sayılır mı?. Türk dünyası derdi olmayan Türk Milliyetçi sayılır mı?. Türklere mezhep ve dinlerine göre tutum geliştirenler Türk milliyetçisi sayılır mı?. Bin yıllardan sonra ilk defa Azerbaycan Türkleri ile Anadolu Türklerinin birlikte olma fırsatı i doğmuştur. Bu Fırsatı yanlış, sığ ve gerçeklikten yoksun yorumlarla baltalayanlar Türk milliyetçisi sayılır mı? Bundan her kes emin olmalıdır ki, Azerbaycan Türkleri Anadolu'ya kendi ana vatanları gibi bakıyorlar. Türkiye'deki Türk milliyetçileri (bir bölümü) istese de istemese de bu birliktelik olacaktır. Türk Milliyetçileri Güney Azerbaycanlılarla Anadolu Türkleri arasında köprü olmalıdırlar ancak olmuyorlar. Türk milliyetçileri içinden bazı münferit girişimler de olmasaydı buluşma imkânımız hiç olmayacaktı. Bu söylediklerimin çok acı olduğunu biliyorum. Bazılarının bana karşı düşman da olacağının farkındayım. Ancak hakikati söyleme zamanı gelmiş. Gerçek budur: kabul etsek de etmesek de. Emin olun ki, Bugünler unutulmayacak. Kötü günümüzde yanımızda olmadığınızı unutmayacağımız kesin. Yeniçağ gazetesinin 2006'da attığı hain manşeti unutmayacağız. Ancak bu bilinmelidir ki, Türkiye'deki Türk milliyetçileri istese de istemese de Güney Azerbaycan kendi yolunu gidecektir. Bu kervan öz yoluna devam edecek; bunu da hepimiz göreceğiz. Türk milliyetçiler içinde azınlıkta olmuş olsalar da Güney Azerbaycan fedaileri var. Onlar her şeye rağmen Güney Azerbaycan’ın yanında yer almışlar hala da almaktalar. Bu vesile ile onlara sonsuz teşekkürümü de bildirmek istiyorum. Eminim ki onlar da benim söylediklerimin doğru olduğunu Kabul edecekler.
27, Ağustos, 2011

Saturday, August 27, 2011

Cəhənnəm və Cənnet Arasında Qalan Avara

Arif Kəskin
Həyat çox mürəkkəb bir prosesdir və eləcə də  bizim duyqularımız.  Bəzi zamanlar elə hallar olur ki, nə gülə bilirsən nə də ağlaya bilirsən, nə sevinə bilirsən nə də kədərlənə bilirsən. İkisinin arasında bir yerlərdə olursan.  Cəhənnəm və cənnet arasında qalan adam kimi.  İndi mən özümü Cəhənnəm və cənnet arasında qalan avara adam kimi hiss edirəm. Nə gülə bilirəm nə de ağlaya bilirəm.
Urmiye həmasə yarattı.  Urmiyenin həmasəsi son zamanlrda yaşadığım ən büyük hadisədir. Güclü  və gələcəyə umudlu olmağımı sağladı. ` Azərbaycan Azərbaycanlılarındır` şuarının gərçək olduğunu gördüm.  Keçmişi, kimliyi, sərvəti talanmış millətin qururlu üsyanını gördüm.  O millətin gözlərində `gələcək bizimdir` alovunu hiss ettim.  Bunlar məni qururlandırdı və sevindirdi.
Ancaq birdən öz-özümə düşündüm ki, bu sevinc və qururu yaradanlar indi zindanlarda. İndi işkəncə altındadırlar. Onlar indi  iran islam cumhuriyəti kimi qəddar və vəhşi bir rejimin əlində əsirdirlər. Onların incə ruhları və kövrək bədənləri zalimin əlində.  O qaranlıq və qorxunc duvraların arasında əsir olan qəhrəmanları düşününcə sevinə bilmirəm doğrusu. Bu durumda sevinməyi əxlaqi olaraq da görmürəm. Onlar azad olmayınca sevinə biləcəyimi düşünmürəm.
Urumiye hadisələrinin verdiyi qurur və sevinc duyquları məşru olsa da, ancaq qəddar rejimin əlində əsir qəhrəmanları unuddurmamalı. Onlarla əmpati etməliyik. Onların bütün eəzablarına bizlər de qatılmalıyıq. Belə olunca Bİr və tək vucud olduğumuzu yaxşı hiss edərik.  Çünkü zindandakı qəhrəmanlarımız bizim hər şeyimiz. Onlar yoxsa vətən yoxdur, vətən yoxdursa  bizlər de yoxuq. Bizim varlığımız onlardan asılı. Biz onlar yaşadığı qədər yaşayırıq. Biz onlar qəhəramanlıq   yaratdiqca qəhrəman sayılırıq. Elə ona görə də, onlar gülə bilmədiyincə bizlərin gülməsi də mənasız və yersiz olur. 
İndi mən özümü cəhənnəm və cənnet arasında qalan avara adam kimi hiss edirəm. Nə gülə bilirəm
nə de ağlaya bilirəm. Nə edərsəm avarlık duyqusundan azad olabilərəm?

Saturday, August 20, 2011

Murat Karayılan'ın BBC Farsça Bölüm ile Söyleşisi: İran’la Dolaylı Görüşüyoruz

Murat Karayılan'ın BBC Farsça Bölüm ile Söyleşisi: İran’la Dolaylı Görüşüyoruz
Arif Keskin
BBC Farsça bölümünün Murat Karayılan’la yaptığı söyleşisi çok anlamlı. Murat Karayılan’ın söyleşisinde “PJAK ve PKK’nın aynı örgüt olmadığını”,  “PJAK kendi lider kadrosu tarafından yönetildiğini”  ve “ PJAK üzerinde etkimiz var ancak kararlarında belirleyici değiliz” şeklinde iddialarda bulunuyor.  Karayılan’ın bu iddiaları yeni değil, eski söylediklerinin tekrarı.
“İran’la Dolaylı Görüşüyoruz” 
Karayılan’ın söyleşisinde can alıcı noktalar İran ilgili söyledikleridir: İran’la uzun süre yüz yüze görüşüp konuşuyorduk. PJAK kurulduktan sonra da görüşmelerimiz sürüyor, ancak görüşmelerimiz dolaylı ve vasıtalar aracılığıyla gerçekleşiyor.
“Biz İran’la her hangi bir şekilde savaşmak istemiyoruz”
İran bize PJAK’ı devreden çıkarırsanız ilişkimizde çok şey değişir” diyor;   Biz de onlara “ ombalamayı keserseniz her şey değişir” diyoruz. Biz PKK olarak İran İslam cumhuriyetini kendimize düşman olarak görmedik ve görmüyoruz da.  Biz PJAK’ın İran-Irak sınırından geri çekilmesini ve onların yerine biz PKK’lıları yerleştireceğiz. Biz sizin vasıtanızla (BBC Farsça Bölümü) İran yetkililerine mesajlarımızı iletiyoruz. Biz İran’la her hangi bir şekilde savaşmak istemiyoruz.”
“ABD-İran Bizimle ilgili görüşüyorlar”
Murat Karayılan “ ABD-İran bizimle ilgili müzakere ediyorlar, ABD istihbarat bilgileri Türkiye aracılığıyla İran’a iletiyor. ABD’nin casus uçakları geceleri keşif yapıyor ve bu bilgiler esasında İran Kandil’i bombalıyor” diyor.
“PJAK-ABD İlişkisi iyi değil”
 Murat Karayılan PJAK-ABD ilişkisi ile ilgi önemli sözler söylüyor: PJAK ABD ile görüşmek ve ilişki kurmak istiyordu ve hala da istiyor. Ancak bu ilişki bir türlü kurulamıyor. Çünkü ABD PJAK’a  “PKK’dan uzak dur ve onlarla bağını kes” diyor. Ancak PJAK bunu kabul etmiyor. Bu nedenle ikilinin ilişkileri gergin”.  ABD nasıl ki  PJAK’a “PKK’dan uzak dur” diyor;  İran da bize aynı şekilde “PJAK’dan uzak dur” diyor. PJAK Amerikalıların isteğini kabul etmiyor,  bizler de (PKK ) İran’ın .
http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/08/110820_l78_pkk_iv.shtml
“PJAK silahı Bırakırsa Her Şey değişir”
Devrim Muhafızları Kara Kuvvetleri komutanlarından Hamid Ahmedi " PJAK silahlı çatışmayı bırakırsa ve siyasi faaliyet ederse onunla işim olmaz" açıklamasını yaptı.  Ahmedi “ İran'ın Irak topraklarına hiç girmediğini” s ve ellerinde sadece 40 ile 50 arasında öldürdükleri PJAK 'lının listesinin olduğunu belirtiyor. PJAK’ın üyelerinin ülke dağılımıyla da ilgili çok farklı noktaları belirtiyor: “PJAK üyelerinin sadece %25'nin İranlı Kürtlerden oluştuğunu ve diğer %75'nin Suriye, Türkiye ve Iraklı olduğunu iddia ediyor.
http://www.isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1829467&Lang=P

Friday, August 19, 2011

Urmiye Gölünü əpridilmişliyimiz Qurutdu

Ramin Cabbarlı
Urmu Gölünü əpridilmişliyimiz qurutdu
Uşaqlıqda qonşunun oğlu bir kərə mənlə savaşdı. Sonralar bir neçə dəyqəlik küçəyə qoyduğum çantamı məndən gizli olaraq təpiklədiyini duydum. Çantam o an özünə mənlik qazanmışdı. Artıq o çanta deyil idi. O, “mən” idi. O, çantamı deyil, məni təpikləmək istəmişdi. Bütün nəsnələr(əşyalar) beləcə canlılaşa bilir.
Araz, yalnız xəzərə axan bir çay deyil. Bizim üçün varlığımızın bir parçasıdır. Anılarımızın tanığı(şahidi) , iştirakçısıdır. Bütün dağlar, çaylar, göllər beləcə kimlik qazana bilirlər, Ulusallaşırlar. Urmu gölü, şor suların yığıntısı deyil, ən şirin varlıqdır, ən acı gerçəklik...
Son vaxtlar Urmiye Gölünün quruması nədəni haqqında bir çox yazılar, müsahibələr oxudum. Çıxış yollarını oxudum. İranda bənzər olayları, dünyada bənzər olayları oxudum. Oxşar sorunları necə çözdükləri haqqında bilgilər qazanmağa çalışdım.  Çıxış yolları yox deyil idi, bu sorundan daha ağır örnəkləri İranda çözmüşlər. Sadəcə yollar bağlanılmışdı.
Urmiye Gölünü heç bir sədd(bənd), heç bir quyu qurutmadı, günəş suyunu buxarlandırmadı. Onu səddlər deyil, sədd qurmaq düşüncəsi qurutdu. Səddlər, düşüncədən doğan işlərdir yalnız.
Urmu gölü kimlik qazandı, o “biz”dir, o, “Azərbaycan”dır. O, artıq əpridilməyə məhkumdur. Kimliyimizi əpritməyə atılan addımlar  kimi. Növbəti addımın qorxunc səsidir. O, kimliyilimizin parçasıdır. Əprildilmiş varlıqdır,YOXluqdur.
Urmu gölü, mənim çantamdır...
19.avqust.2011
3:34

Friday, July 29, 2011

Dünən Savalan dağında tarix yazıldı

Arif Kəsin
Dünən Savalan dağında tarix yazıldı . Azərbaycan milli fəalları yenə də möhtəşəm hemasəyə imza attilar. Bu dəfə də  Azərbaycan Türk millətinin istəkləri Savalan dağının zirvəsində səsləndi.  Savalan dağı öz qəhraman oğullarının hemasəsini gördü, eşətti, ləms etti.  Azərbaycan milli fəalları Savalanın zirvəsində Azərbaycanın dərdlərini, əzablarını və haqlı istəklərini  bağırdılar. Ulu babalarımız  çılqın, qeyrətli  və  qorxmaz oğullarının bağırtılarını eştti. Ulu babalarımız Qıratın ayaq səsini eşitti.
Dünən Savalan dağında tarix yazıldı.  Savalan dağı yenədə bir  tarixi  ləhzəyə şahid oldu.  Milli hərəkatımız üzərində olan bütün təzyiq vasitələrini yıxaraq, zalimlərin qılıncının bütün acımsızlığıyla dolaşdığı bir zamanda bütün süngülərə sinə gərərək ` yaşasın Azərbaycan` dedi. `yaşasın Azərbaycan`şuarı başı bulutlara dəyən, ürəyi oqyanus genişliyində olan və gözlərində gələcəyin atəşi yanan  qəhrəman oğulların dodaqlarında Azərbaycanın səmalarınıda  ışıqlandı.  Zalim qaranlığı dəldi. Millətə yol göstərdi. Millətə özünü,kimliyini, keçmişini və əsalətini anllattı.
Dünən  Savalan dağında tarix yazıldı . Azerbaycanın qəhrəman oğulları sinələrini süngüyə gərərək `yaşaın Azərbaycan` dedi. Hamımıza göstərdilər ki, Savalan zirvesini fəth edən qərəmanlar yaşadiqca Azərbaycan ölməyəcək, Azərbaycan yenidən doğulacaq və onda üzü qaralıq ` milli hərəkatı yoxdur` kimi cəfəngiyatı təkrarlayan baxar korlara qalacaq. Onda Savalan dağında hemasə yaradanlar millətimiz qəlbində əbədi yaşayacaqlar.
Dünən Savalanda Tarix Yazıldı.
Görüntülər

Wednesday, July 13, 2011

Urmiye Gölünün tək Yaşam Yolu Su təmin etməkdir

Batı Azərbaycan Çevre örgütünün başxani: Urmiye Gölünün quruamq sorunu 10 il olur ki Göl hər il Suyunu gedərək əldən verir, ötəki illərdə sayız Səddlərin tikilməsi, yağışın az yağması, Orumiyeh – Təbriz Körpüsü, havanin istiliği vs nədən olubdur ki Urmiye gölü ölümlə qarşı qarşıya ola.
Əbbasnejad : Urmiye Gölünün Duzu indi ki durumda kristallaşmaqdadir və Urumiye Gölünə tökülən sular daha azalıblar.
Urmiye Gölünün bu gün ki durumunda 1 milyard metr kup suya ehtiayci var.
Indi ki durumda Orumiyeh Gölünün 2 min 700 hektar alanı Duzluğa çevrilibdir. Ancaq yeni bir olayda var ki yenilikdə Duzlar yığışaraq bir Duz Günbəzi biçiminə çevrilməkdədirlər, elə ki Urmiye Gölünün Adalarında yaşayan çeşidli heyvanlara su aparmaq üçün çoxlu sorunlarla qarşılaşmışıq.
Ababsnejad: elə ki bilirsiniz hər il milyonlarca Qızılqaz(Flamingo) dünyanın çeşidli bölgələrindən Urmu Gölün köçürdülər ki bir neçə ildə bu quşlar bilə barmaq sayısında olublar, Urmiye Gölünə köçən filamingolar isə Duza bataraq yaşamlarını itirirlər.
Urmiye Gölünün tək yaşam yolu budur ki bu Gölün Suyu tikilən səddlərdən və Urmiye Gölünün su hövzəsindən təmn ola, yoxsa Urmu Gölü öləcəkdir.
Latin Türkcəyə eçvirən Urmulu Umud
Umud Urmulu: tərəfsiz çevre və Doğa Uzmanalrın dediklərinə görə Urmiye Gölünün ötəki durumuna dönüşü üçün ən az 20 milyard metr kub suyu ehtiyaci var ,ancaq Batı Azərbaycan çevr evə Doğa Örgütü necə 1 milyard metr kub su deyir bir az düşünmək gərək.  

Saturday, July 9, 2011

Güney Azәrbaycan-İranda yaşayan Türk xalqı, Türkiyә dәstәyini necә qazanabilәr?

Güney Azәrbaycan-İranda yaşayan Türk xalqı, Türkiyә dәstәyini necә qazanabilәr?
Aşağıdakı yazı Sayın Rasim Sağlam vә Bulent Yilmaz bәylәrin mәnim bir statusuma kament olaraq yapdıqları qatqılardır. Qonu haqqında çox qapsamlı vә dәyәrli vә yeniliklәr içәrәn tәsbit vә düşüncәlәr daşıdıqlarından bunların qamuca oxunmasının olduqca yararlı olacağını düşündüm. Bu üzdәn dә sözü edilәn kamentlәri birlәşdirәrәk ayrı bir yazı biçimindә sәfhәmdә paylaşmaq istәdim.
Mehran Baharlı:
Türkiyәnin olqunlaşan ortadoğu dış siyasәti, er gec İran vә Güney Azәrbaycan qonusunda da özünü göstәrәcәk vә bu devlәt Fars kökdәndinçi ırqçı İran devlәti yox, Güney Azәrbaycan vә Türk xalqının yanında yer alacaqdır. Buna daha erkәn әrişәbilmәk üçün biz, Türkiyәnin indiki İran vә Güney Azәrbaycan siyasәtini daha yüksәk sәslә, daha sıx vә sürәkli olaraq әlәşdirmәliyik.
Bulent Yilmaz:
Türkiyenin meseleye bakişinin farkli boyutlari var. Öncelikle Türk kamuoyu iranda bir Türk halki olduğunu dahi bilmiyor. bunun sebebi ise irandaki Türklerin maruz kaldiklari politikalara karşi seslerini dünya kamuoyunun ilgisini Çekecek şekilde direnç göstermemeleridir. Yani ağlamayinca nasil bir çocuğa meme verilmiyorsa bir 30 milyonluk bir halk da şikayetini, Üzerindeki asimilasyon politikasina karşi ayağa kalkişini yüksek sesle gerekirse can vererek dile getirmesi gerekir. bu konuda yapilanlar ve Ödenmis bedeller varsa bile Türk kamuoyuna Ulasan Görüntüler yok. Irandaki Türklerin büyük kisminda iran politikalarini benimser bir yaklaşim söz konusudur. internette taniştiğim ve objektif şekilde sohbet ettiğim Türkleri Özellikle konuşturuyorum ki gerçekte ne düsündüklerini anlayabileyim. bu nedenle bazen pan Türkist politikalari hafifce elestiriyorum ki gercek düsünceleri ortaya Çiksin. bu Şekilde serbeti verince inanilmaz bir mankurtlasma olduğu anlaşiliyor. Kendisine Türk diyenlere karşi nasil sinsice bir Öfke nobeti geçirdiklerini gördükce farslarin işini ne derece iyi becerdiğini görüyor ve kahroluyorum.  adam iran Türku ama "eger iran Türklere Türkçe eğituim verirse araplar lurlar kasgaylar Türkmenler beluçiler gibi diger Türk soylu halklar ve milletler hepsi ister ve ortada iran kalmaz" diyor. iranin derdi bu arkadasa kalmis.
ikincisi iran Türkiyenin enerji arzinda Önemli bri kaynaktir. rusyaya olan bağimlilik iran gaziyla asilmaya Çalişiliyor. bu ihtiyac o kadar barizdir ki amerika bile Türkiyeye Çikip bir Şey diyemiyor Çunku anlayisla karşilamak zorunda. Türkiyenin iranla arasinina açilmasi enerji darboğazina girmesi demektir. bu açiği kapatabilecegi çok fazla seçeneği yok. Kuzey irakla bu nedenle ilişkilerini iyileştirmeye çalişiyor çunku bolgedeki büyük rezervlerden yararlanarak bu bağimliliğini azaltmaya Çaloşiyor.
Üçüncü sebep kürt sorunudur. Türkiye PKK ile mücadele ederken PJAK ile savaşan iranla koordineli Çalişyor. Örgütün kontrol edilebilmesi için iranin kendi topraklarinda PKK ya Göz yummamasi lazim. Yillarca iran kendi sinir boylarinda PKK ya goz yummuştu. Artik PJAK in saldirilariyla sorunun kendisine de Uzandigini gördüğü için uyumlu Çalişiliyor. Iranla bozulacak bir ilişki bu işbirliğini de bozabilir.
bunun yaninda iran gelisen ekonomisi ve alim gücüyle Türk sanayisi ve hammaddesi için iyi bir pazardir. Şu an icin 10 milyar dolar civari olan ticaret hacmi 30 milyar dolara Çikartilmak isteniyor ve mevcut durumda iran lehine olan ticaret dengesi lehimize donuşturulmek isteniyor. Petrol ve doğalgaz nedeniyle arada dengesizlik var Çunku.
butun bunlara karşin eğer irandaki Türkler ses getirecek eylemler ile büyük bir başkaldiri yaparsa Türk kamuoynu buna sessiz kalamaz. ancak yüzyillardir savaşmadiğimiz irana karşi bir operasyon yapilamaz. Türkiye meseleyi dünya kamuoyuna taşimak dişinda Çok büyük adimlar atmaz. Tabi Türkiyedeki kürtlerin otuz senedir yuruttuğu çok uzun ve kanli bir mücadele gğze alinabilirse iran bunun altindan kalkamaz. böyle bir kanli süreci başlatabilmek ve iran Türklüğünü mücadeleye kanalize edebilmek için iki seçenek var. Ya PKK nin yaptiği gibi silahli mücadele hem devletin silahli güçlerine hem de içerideki fars yanlilarina yönelecek. yillar süren kanli çatismalar sonucunda ailesinden evlatlarini yitiren kişiler iran devletine karşi iyice düsmanlik besleyecek. Yillar sonra şiddet karşi Şiddeti doğuracak ve Türk halki irana karşi iyice tavir alacak. Irandaki Türklerin büyük kismi Ölen genclerinin milli dava icin olduğunu anlayip irana karşi çiktiğinda iran çöker. 2. yol ise silahli mücadeleye girmeden Öncelikle halkin içinde Türklük bilincini artiracak sosyo kulturel Çalişmalar yapmaktir. bu Çalişmalar belli bir seviyeye gelip halkin desteği alindiginda iranda siyasal dönüşümler için barişçil mücadele verilebilir. ancak bu yolun sakincasi eğer kisa vadede sonuc alinmazsa siradan halk kitleleri umutsuizluga kapilip fars tezlerine dönüş yapabilir. Unutmayalim ki halkin kahramanlara ihtiyaclari vardir. ve iran Türklüğü kendi kahramanlarini gerekirse Ölüm pahasina Çikartmak zorundadir.
iran Türklüğü yüzyil Önce Settar Hanin tahranda Ermeni polis sefi tarafindan nasil Şehit edildiğini ve bugun karabağda ermenilere destek veren iranin Şiilik Üzerinden din mezhep kardeşliğiyle Türkleri kontrol ettiğini artik anlamasi lazim. iranda atan her Türk yüreği bağimsizlik için atmalidir. farslarla evlilikler derehal sonlandirilmalidir. bu ortak evliliklerden doğan Çocuklar bağimsizlik düsüncemize en büyük direnişi gösteren kitleler oluyor. nasil ki bir evlat Anne babasinin ayrilmasini istemezse bu melez Çocuklarda iranla Azerbaycanin ayrılmaması için bizzat içimizde casit gibi Çalişiyor. Türk kızları ve Erkekleri birbirleriyle evlenmelidir. Bu milli davaya hizmet eden herkes karma evliliklere Çok büyük direnc göstermelidir. kızlarımız ve Uşaklarimizla konuşup Azerbaycan Türkleri içinden evlenmelerini sağlamaliyiz. bu evliliklerden doğan Çocuklar Öncelikle Anadillerini Çok iyi Ögrenmelidirler. her Türk Çocukalrini dede korkuttan baslayarak Türk eserlerini okutmalidir. latin alfabesi evde mutlaka Öğretilmelidir. bu eğitimi veremeyen ailelere her Türk genci gidip onlarin Çocuklarina dilimizi kulturumuzu ve latin alfabesini Öğretmeli ki iletisim kurabilelim.
Rasim Sağlam:
 Türkiye Cumhuriyeti kuruluş yıllarında http://tr.wikipedia.org/wiki/Nuri_Killigil gibi güney azarbeycan + Kuzey azarbeycanında içinde olduğu devleti hesap eden topluluk az değildi. Yunan savasında Avrupaya karşı destek ...olmak anlamında Rusya yı taraf seçmek yardım alabilmek gerekiyordu bu siyasetin sonunda bu meseleye uzak kalmak zorunda kalındı ama . Nuri paşa gib bir çok kişi ölene dek bunu savundu.
 Günümüze gelince ;
1 - Benim fikrimce önce Güney Azerbaycan kendi içinde birlik olmalı her yerde özlüğünü korumalı Asimilasyona direnmek ve dünya gündemine gelebilmek için her ülkede en az yılda bir gün Güney azarbeycanlıların günü olmalı v...e bu sorun işlenmeli.( Bunu şu nedenle söylüyorum Mehran bey size ulaştığım insanlarda ben bir birlik göremiyorum dinci Türkleri saymıyorum zaten , biraz Güney Azerbaycan Milli Hareketi var Daha çok kucaklayacı bir yapı lazm)
‎2- İran içinde diğer Türk gruplar ve diğer ezilen diğer gruplarla (kürt ve diğer) her türlü probleme rağmen ortak bir platformdan vazgeçilmemeli problemler ilerde konuşulmak anlaşılmak üzere dondurulmalı.
‎3-Sizi en iyi anlayanların öncelikli Azarbeycan Cumhuriyeti olması lazım ordaki hükümetinin de reddemeyeceği kadar bir kamuoyu öncelikle orda oluşturmak gerekir.Ne kadar istediğiniz gibi olmasada size göre bağımsız rejim.Gereksi yere o yönetimide beğenmediğiniz yönleri olsada her platformda yermek mantıksız bazılarınız öyle davranıyor.
‎4-Türkiye konusuna gelince Türkiyede bir size karşı uyanışın olabilmesi için .Sizin öncelikle tanınmanız lazım. Sizi en çok Türkiyede tanıtacak ilk kuvvet Azarbeycan Cumhuriyeti tüm fertleri ; Türkiyedeki Azarbeycan kökenli tüm kitle (özel...likler caferilerde birlikte) ; Türkiyedeki milliyetçi gruplar ve qızılbaş kitle bunlar üzerinde çalışırsanız bir kamuoyu oluşur. Şimdiye kadar böyle bir şey yeterli değil.Burdaki dediğim grupları hassaiyetleri ile kendilerinize çekebilirsiniz.Konserlerle ; Toplantılarla özellikle en etkili olanı söyleyeyim Yurt dışındaki Türkiye vatandaşları ile kurduğunuz insani sosyal münasebetler sizi daha çok iyi tanıtıyor.ABD dedekiler özlellikle .Ama Avrupa nezninde bu iyi işlemiyor ben Avrupda en az 5 milyon insanımız var bir gün ağızlarından Güney Azarbeycanla ilgili bir şey duymadım. Ama Amerikadakilerden duydum.