Saturday, May 28, 2011

Associated Press : Urmiye Gölü, Dünyanın Üçüncü Duzlu Gölünü Qoruyaq

Associated Press bir böyük yazıda Urmiye Gölünün Durumunu ələ alaraq, Urmiye Gölünün Bölgə Ulusuna İqatisadi önəmidnən danişaraq belə yazır ki Urmiye Gölü Dünyanin üçüncü Duzlu Gölü bir Duz Səhrasina çevrilməkdədir.
Associated Press  yazı ki Yerlı insanlar baklaca Gəmilərlə Turistlərı Urmiye Gölü üzərində gəzdirərdilər ancaq bu il bu iş olamaz. Buna görə ki Urmiye Gölü o qədər Su əldən veribdir ki daha Turistlərə heç bir marağı yox.
Bir yerlı insan deyir: baxin gəmilər Yerə batıblar. O Urmiye Gölünün Suyunun dibinə baxaraq deyir ki baxin ki nə qədər Duz var.
Urmiye Gölü ötəki illərdə 60% suyundan əldən veribdir və bir duz səhrasina çevrilib və çeçvirlməkdədir. Çevrə Uzmanlarının dediyinə Görə Urmiye gölü önümüzdə olan illərdən bir Duz Səhrasi olacaq və suyunu əldən verəcəkdir. Çevrə Uzmanlari yanlış çevrə yönətimi, Barajlar (səd), ... Urmiye Gölü Qurumasinin ən önəmli nədənlərındən sayırlar.
Bu Rapora Görə iki il bundan öncə Urmiye Gölü arxasıdna yaşayan insanlar turistlərın Urmiye Gölünə gəlməsi və Tourlar ki Urmiye şəhərində olurdu çoxlu maddı gəlirlərı olurdu ancaq iki ildən bu yana Gəmilər yanlız 10 Irmicik (dəqiqə) Suda gəzə bilirlər  və tabii ki bu işi imkanini əldən vermək zorundadirlar.
Bir Yerlı insan dedi: Yolçular və Turistlər bu gəzidən daha keyf almırlar və yorucu bir gəzi olur. Yolçular gərək minlərcə metr Qumlu və Duzlu Yerlərdən geçib və gəmilərə minələr. Çoxlu gəmi sahiblərı öz Gəmilərın Urumiye Gölündə bıraxaraq başqa bir işlə uğraşırlar.
Qıraçan (April) ayında Urmiyeli dövlət yönəticiləri Gülmanxana qıyısını (liman bölgesi) Suyun az olmasından dolayı bağladılar. Bu qıyıda Suyun ən çox dərınlıyı 2 metrdir. Şərəfxana və islamı qıyılarındada durum belədir.
Urmiye Gölünün Quruması Hotellər və başqa işlər ki Turismlə ilgidədir etgisi olubdur. O zamandan ki Urmiye Gölü qurumağa başlayıbdır iç və dış Turistlər daha Urumiye şəhərinə gəlməyə maraqli olmurlar və Orumiyeh şəhərində hamı Hotel pelanları çalışmırlar.
Urmiye Gölünün Quruması Turism sənətindən başqa Əkinçilik qonusudna da böyük etgisi olubdur. duzlu Fırtınaları Urmiye Gölündə olan Duzu əkinçilik torpaqlarına gətirərək bölgə əkinçiliğinədə böyük zərəbə vurubdur. Çolxu əkinçilər Yerlərının gələcəyındən qorxudadırlar. Urmiye Şəhəri və bölgəsi Alma, Üzüm, Badam, Yeralma vs qonusunda iranda çox adlım bir bölgədir.
Məsud Məhəmədiyan əkinçilik Uzmani deyir: Urumiye Gölünün Duzundan yaranan Fırtınalar çox yaxın zamanda Urmiye şəhəri topraqlari və qıssa sürədə uzaq şəhərlərın topraqlarını əkinçilik üçün Qullanmasına izin verməyəvəkdir və çox ağır bir ölçüdə yerə zərbə vuracaqdir.
Səlman Zakir Urmiye Şəhərinin millət vəkili deyir ki bu sürəcin ardı gəldikcə Duz Tsunamisinin təhlükəsi daha da artırı. Zakri deyir ki Urumiye Gölünün Quramisinda ndolayı 8 Milyard ton Duz yaranaacqdir ki Bölgə və Azərbaycan üçün ən böyük təhlükə sayılır.
Məsud Pezeşkiyan Təbriz Şəhərinin Şura üyəsi deyir ki Urmiye Gölü Qurumaqdadir ancaq Dövlət adamalrı və nə də yerlı Adamlar heç bir iş görməyirlər.
Indi Soru budur ki bu çevre Fəlakəti necə genişlənəcəkdir və necə onun ardını almaq olur? Raporlar göstərir ki Urmiye Gölünün Qurumaq nədəni və sürəci 10 il olur ki başlayıbdır və Urmiye Gölünə Tökülən suların önünü kəsmək və barajlar (sədd) ən önəmli nədənlərdən sayılırlar.
Orumiyeh Gölü Quruması qonusudna birinci xəbərdarliq 10 il bundan öncə (1990) olmuşdur. Ancaq dövlət Urmiye gölü qurumaq təhlükəsinə baxmayaraq 35 yeni baraj (sədd) Urmiye Gökünə tökülən suların önündə tikdi (yaratdi). Urmiya – Təbriz yolu və körpüsüdə Urmiye Gölü quruamsında önəmli bir oynam (Rol) vardir. Bu projənin Çevrə və Urmiye gölünə vurduğu zərər qonusunda heç bir bilimsel çevrə işi görülmədən bu iş oldu. Çevrə uzmanları bu körpü və yolun vurulmasını, Urmiye Gölünün suyunu tərs gəzisini nədən olmağını söyləyirlər.
Nasir Aq Təbriz Biliyurdu öyrətməni deyir ki Urmiye Gölünün Qurumaq sürəci yetişibdir ancaq bu sürəın ardı olacaqdir.
2000 ci ildə olan araştırmalar? Deyir ki Urmiye Gölü Aral Gölünün Alın Yazısına Qarşı qarşıya olubdur?. Sovetlər 1960da Aral Gölünə tökülən sularin önündə çeşidli və çoxlu barajlar (səddlər) vurmaqla nədən oldular ki Aral Gölünə tökülən su azalsın və indiki Durudma Aral Gölünün Həcmi 19960 ci illərə görə 10 da 1 azalıbdır.
Iran dövlətı Qıraçan (April) ayında üç bölümdə bir plan hazirladiğini savunaraq dedi ki Bulduları toxumlamaq, bölgədə suyun az     qullanılması, və Urumiye Gölünə tökülən suyun çoxalması bu sırda yer alırlar.
Çoxlu çevrə uzmanları iran dövlətının bu işini bir Simgə göstərisi olaraq adlandırırlar və buna inanirlar ki ən önəmli və görməsinə gərəkən işlərdən biri Urmiye Gölünün önündə vurulan səddlərının bir bölümünün tezliklə suyunun Urmiye Gölünə tökülməsidir. Bu sular Urumiye Gölünün yaşamında ən önəmli oynami (Rolu) oynayırlar.
Ismayil Kəhrüm Tehran Biliyurdu öyrətməni və çevre və Doğa uzmani deyir ki ötəki illərdə Vurulan və tikilən Səddlər Urmiye Gölü quruamsında birinci oyanmı oynayirlar. Urumiye Gölünün 3 də 1 Su qaynağı quruyubdur və Suyun Duzluğu hər bir letrdə 350 mg olubdur. Bu ölçü 1970 ci illərdə hər litr suda 50 mg lərdəymiş.
O deyir ki Dövlət gərək izin verə ki 20% Sular Urmiye Gölünə tökülələr.
Başqa bir dövlət adamı Xəzər Dənizindən Urmiye gölünə Su gətirməkdən söz aparır. Ancaq uzun məsafəyə baxaraq və bu işdə Pul məsrəfini göz önünə alaraq bililmsel və məntiqsel bir plan olmadığını savunmaq olur.
Bir Taxsi Sürücüsü deyir ki Dövlətın Buludları toxumlaması yaxşı bir işdir və hər gecə Göyə baxarkən Buludları görmək olur ancaq bilimsel qaynaqlar və çevrə və doğa uzmanları iran dövlətının bu işini yanlız bir simgə və göstəri olaarq adlandırırlar necə ki bilimsel qaynaqlara dayanaraq bu sözü deyirlər ki Azərbaycanda hər il bu aylarda yağış aylarıdır və hər il bu aylarda Azerbaycanda yağış yağar ancaq bu iş ötən ilə görə Buldualr belə toxumlansada Urmiye gölünün Su həcmə öptəki ildə həmən bu aya Görə ginə aşağı bir seviyədədir.
Farsca qaynaq: http://tinyurl.com/3rv5zyy
Latın Türkcəyə çevirən: Urmulu Umud

No comments:

Post a Comment