"Azəri" Kələməsinin İbhamı Haqqında Qısa Not
Ari Kəskin
Fars milliyətçiləri İrandaki Azərbaycan Türklərini tanımlamaq üçün Azəri kelmesini istifadə ediller. Ehmed Kesrevinin “ Azəri ya Zəban Bastani Azərbaycan” əsərini də Azəri kelimesinin istifadəsine teorik dayanaq olaraq göstərirlər. Əhməd Kəsrəvənin “ Azəri ya Zəban Bastani Azərbaycan” əsərində önə sürdüyü tezisləri daha sonra həm öz məqalələri həm də fərqli tarixçilərin çalışmaları çürütülmüşdür.
Fars milliyitçileri Azəri kələməsini çox geniş ve Əhmed Kəsrəvinin tezislərini də aşacaq şekildə istifadə edirler. Eslində Əhmed Kəsrəvini də öz mənfətleri istiqameəində təhrif edirler. Başqa bir sözlə bu gün Azəri kələməsine yükleənən /ətfedilen məna Əhmed Keəsrəvinin “ Azəri ya zeban Bastani Azərbaycan” tezislerindən çox ferqlidir.
Əhməd Kəsrəvi 1921-ci ildə «Azəri ya Zəban Bastane Azərbaycan» adlı əsərini nəşr etmişdi. Müəllif bu əsərində Azərbaycanlıların türk olmadıqlarını irəli sürmüşdür. Kəsrəviyə görə Azərbaycanın eski dili türk dil ailəsinə mənsub dəyildir. Azəri dili İran mənşəli bir dildir. Azərilər Səlcuqluların İrana gəlməsi ilə türkləşməyə başlamışdılar. Kesreviye görə bu dil Azərbaycanın bəzi bölgələrində yaşasa da bugün Azərbaycanda danışılan dil Türkçədir. Başqa bir sözlə Əhməd Kəsrəvi bugünkü Azərbaycanda yayqın olaraq danışılan dilin Azəri olmadığını qəbul edir. Azəri dilini Azərbaycanın əski/bastani dili kimin taımlayır..
Əhməd KəsrəviAzəri kələməsəni dil adı kimin istifadə edir. Əhmed Kərəvinin əsərlərində Azəri məfhumu etnisite ve millət mənasında dəyil. Kəsrəviyə görə Azəri dili İran menşeli dildir ve bu dili danışanlar isə ariya nejad/ırqına mənsubdurlar.
Fars milliyətçiləri Əhməd Kəsrəvinin qondarma tezislərini bele təhrif etmişlər ve Kəsrəvinin istifadə ettiyi mənanın ötəsində faydanırlar. Kesrevi Azəri dilini Azərbaycanın əski dili kimin tərif edir, ancaq Fars milliyətçiləri bugün də Azərbaycanda danışılan dilin Azəri olduğunu iddia edirlər. Halbu ki, Kəsrəvi Azərbaycanın bugünkü diilini türkçə olduğunu qəbul edir.Əhməd Kəsrəvə Azəri kələmesini dil adı kimin istifadə edir, fars milliyətçiləri isə Azəri kələməsini etnisitə, millət ve ırq/nejad mənasında istifadə edir.
Görüldüyü kimin Azəri kələmesi ne mənaya gəldiyi bəlli olmayan çox mubhəm bir məfhuma çevrilmişdir. Bu da Fars milliyətçilərnin esası çelişki/tenaquzlərindən biridir.
Fars milliyətçiəlri öz teorisiyənlerinin tezislərini tehrif edərek kültürəl/fərhəngi Faşist özəlliklərini açıq şəkildə göstərmiştir. Əhməd Kəsrəvi kimin fars milliyətçi teorisiyəni tehrif edən siyasi axımın həqqniyetdən nə qədər məhrum olduğu ortadadır. Bu təhrif Azəri kələməsəni tarixi mevzu olmaqdan çıxartmış, asimlasyon ve inkar siyasətinin önəmli vəsiləsine çevirimişdir.
İşinin qərib tərəfi fars milliyətçilərinin bu təhrif dəyil. Çünki onlarin ne olduqlarını bilirik . İranda özlərini “dəmokrat” olaraq adlandıran niruların/quvvələrin də bu kekələməni istifadə etmələri çox calibdir.
Mehran Baharli:
Mәnim bu qonudakı görüşlәrim özәtlә belәdir:
1-“Âzәri” adını, “Türk” xalqı vә dili üçün qullanmaq tәmәlsiz vә yanlışdır. Bu ad nә İran’da, nә Türkiyә’dә, nә dә İngilizcәdә biz vә dilimizi adlandırmaq üçün işlәdilmәmәlidir.
2-Türkül (Turkic) x...alq vә millәtlәr hәr biri öz bәyәndiklәri, mәnimsәdiklәri vә işlәtdiklәri adlarla adlandırılmalıdırlar. Örnәyin Özbәk, Uyqur, Tatar, Türkmәn, Qazaq, Qırqız, ....
3-Türkül (Turkic) xalqlar arasında, milli adı ortaq vә “Türk” olan iki millәt vardır. O da biz vә Türkiyә-Balķan-Qibris’dә olanlardır. Bu iki millәti adlandıranda, özәlliklә bunları bir birindәn ayırt etmәk istәrkәn, “Türkiyә Türkü” vә “Azәrbaycan Türkü” diyә adlandırmalıyıq. Necәki “Balķan Türkü” vә “Qibris Türkü” deyirik.
4-Acı gәrçәk budur ki milli adımız olan “Türk”ü, tәkcә İran devlәti vә Paniranistlәr deyil, Türkiyә rәsmi görüşü dә bizim әlimizdәn almaya, bizdәn çalmaya qalxışmışdır. Bu davranış kәsinliklә bizim qәbul edәbilәcәyimiz bir davranış deyildir.
5-Türkiyә Türklәri, özәlliklә bu ölkәnin eliti vә rәsmi görüşü, bizim milli adımız olan “Türk”ü bizә qaytarmaq vә daha doğrusu “Türk” milli adınını bizimlә paylaşmaq zorundadır. Türkiyә rәsmi görüşü, “Türk”ün millәt adı vә etnik ad olaraq tәkcә onları deyil bizi dә tәmsil etdiyini, bu milli adın iki millәtә âyid olduğunu qәbul etmәli vә bu gәrçәyә sayqı göstәrmәlidir.
6-Bu doğrultuda, Türkiyә mediyasında çıxan “Türk-İran ilişgilәri” kimi tәrkiblәr tәmәldәn yanlışdır. Birincisi buna görә ki “İran” bir devlәt adıdır, millәt adı deyildir. Dolayısı ilә “İran”ın qarşılığı “Türkiyә” olmalıdır vә nә “Türk”. İkincisi “Türk”, Türkiyә devlәti ilә eşit tutulamaz, Türkiyә devlәti bütün Türkiyәlilәrin vә nә tәkcә bu ölkәdә yaşayan Türklәrin devlәtidir. Ayrıca “Türk”dәn amac, bir millәt isә dә, onu Türkiyә’dә yaşayanlara tәkәl vә özәl etmәk yanlışdır. “Türk”, Türkiyәlilәrin milli adı olduğu qәdәr, bizim dә milli adımızdır.
Ari Kəskin
Fars milliyətçiləri İrandaki Azərbaycan Türklərini tanımlamaq üçün Azəri kelmesini istifadə ediller. Ehmed Kesrevinin “ Azəri ya Zəban Bastani Azərbaycan” əsərini də Azəri kelimesinin istifadəsine teorik dayanaq olaraq göstərirlər. Əhməd Kəsrəvənin “ Azəri ya Zəban Bastani Azərbaycan” əsərində önə sürdüyü tezisləri daha sonra həm öz məqalələri həm də fərqli tarixçilərin çalışmaları çürütülmüşdür.
Fars milliyitçileri Azəri kələməsini çox geniş ve Əhmed Kəsrəvinin tezislərini də aşacaq şekildə istifadə edirler. Eslində Əhmed Kəsrəvini də öz mənfətleri istiqameəində təhrif edirler. Başqa bir sözlə bu gün Azəri kələməsine yükleənən /ətfedilen məna Əhmed Keəsrəvinin “ Azəri ya zeban Bastani Azərbaycan” tezislerindən çox ferqlidir.
Əhməd Kəsrəvi 1921-ci ildə «Azəri ya Zəban Bastane Azərbaycan» adlı əsərini nəşr etmişdi. Müəllif bu əsərində Azərbaycanlıların türk olmadıqlarını irəli sürmüşdür. Kəsrəviyə görə Azərbaycanın eski dili türk dil ailəsinə mənsub dəyildir. Azəri dili İran mənşəli bir dildir. Azərilər Səlcuqluların İrana gəlməsi ilə türkləşməyə başlamışdılar. Kesreviye görə bu dil Azərbaycanın bəzi bölgələrində yaşasa da bugün Azərbaycanda danışılan dil Türkçədir. Başqa bir sözlə Əhməd Kəsrəvi bugünkü Azərbaycanda yayqın olaraq danışılan dilin Azəri olmadığını qəbul edir. Azəri dilini Azərbaycanın əski/bastani dili kimin taımlayır..
Əhməd KəsrəviAzəri kələməsəni dil adı kimin istifadə edir. Əhmed Kərəvinin əsərlərində Azəri məfhumu etnisite ve millət mənasında dəyil. Kəsrəviyə görə Azəri dili İran menşeli dildir ve bu dili danışanlar isə ariya nejad/ırqına mənsubdurlar.
Fars milliyətçiləri Əhməd Kəsrəvinin qondarma tezislərini bele təhrif etmişlər ve Kəsrəvinin istifadə ettiyi mənanın ötəsində faydanırlar. Kesrevi Azəri dilini Azərbaycanın əski dili kimin tərif edir, ancaq Fars milliyətçiləri bugün də Azərbaycanda danışılan dilin Azəri olduğunu iddia edirlər. Halbu ki, Kəsrəvi Azərbaycanın bugünkü diilini türkçə olduğunu qəbul edir.Əhməd Kəsrəvə Azəri kələmesini dil adı kimin istifadə edir, fars milliyətçiləri isə Azəri kələməsini etnisitə, millət ve ırq/nejad mənasında istifadə edir.
Görüldüyü kimin Azəri kələmesi ne mənaya gəldiyi bəlli olmayan çox mubhəm bir məfhuma çevrilmişdir. Bu da Fars milliyətçilərnin esası çelişki/tenaquzlərindən biridir.
Fars milliyətçiəlri öz teorisiyənlerinin tezislərini tehrif edərek kültürəl/fərhəngi Faşist özəlliklərini açıq şəkildə göstərmiştir. Əhməd Kəsrəvi kimin fars milliyətçi teorisiyəni tehrif edən siyasi axımın həqqniyetdən nə qədər məhrum olduğu ortadadır. Bu təhrif Azəri kələməsəni tarixi mevzu olmaqdan çıxartmış, asimlasyon ve inkar siyasətinin önəmli vəsiləsine çevirimişdir.
İşinin qərib tərəfi fars milliyətçilərinin bu təhrif dəyil. Çünki onlarin ne olduqlarını bilirik . İranda özlərini “dəmokrat” olaraq adlandıran niruların/quvvələrin də bu kekələməni istifadə etmələri çox calibdir.
Mehran Baharli:
Mәnim bu qonudakı görüşlәrim özәtlә belәdir:
1-“Âzәri” adını, “Türk” xalqı vә dili üçün qullanmaq tәmәlsiz vә yanlışdır. Bu ad nә İran’da, nә Türkiyә’dә, nә dә İngilizcәdә biz vә dilimizi adlandırmaq üçün işlәdilmәmәlidir.
2-Türkül (Turkic) x...alq vә millәtlәr hәr biri öz bәyәndiklәri, mәnimsәdiklәri vә işlәtdiklәri adlarla adlandırılmalıdırlar. Örnәyin Özbәk, Uyqur, Tatar, Türkmәn, Qazaq, Qırqız, ....
3-Türkül (Turkic) xalqlar arasında, milli adı ortaq vә “Türk” olan iki millәt vardır. O da biz vә Türkiyә-Balķan-Qibris’dә olanlardır. Bu iki millәti adlandıranda, özәlliklә bunları bir birindәn ayırt etmәk istәrkәn, “Türkiyә Türkü” vә “Azәrbaycan Türkü” diyә adlandırmalıyıq. Necәki “Balķan Türkü” vә “Qibris Türkü” deyirik.
4-Acı gәrçәk budur ki milli adımız olan “Türk”ü, tәkcә İran devlәti vә Paniranistlәr deyil, Türkiyә rәsmi görüşü dә bizim әlimizdәn almaya, bizdәn çalmaya qalxışmışdır. Bu davranış kәsinliklә bizim qәbul edәbilәcәyimiz bir davranış deyildir.
5-Türkiyә Türklәri, özәlliklә bu ölkәnin eliti vә rәsmi görüşü, bizim milli adımız olan “Türk”ü bizә qaytarmaq vә daha doğrusu “Türk” milli adınını bizimlә paylaşmaq zorundadır. Türkiyә rәsmi görüşü, “Türk”ün millәt adı vә etnik ad olaraq tәkcә onları deyil bizi dә tәmsil etdiyini, bu milli adın iki millәtә âyid olduğunu qәbul etmәli vә bu gәrçәyә sayqı göstәrmәlidir.
6-Bu doğrultuda, Türkiyә mediyasında çıxan “Türk-İran ilişgilәri” kimi tәrkiblәr tәmәldәn yanlışdır. Birincisi buna görә ki “İran” bir devlәt adıdır, millәt adı deyildir. Dolayısı ilә “İran”ın qarşılığı “Türkiyә” olmalıdır vә nә “Türk”. İkincisi “Türk”, Türkiyә devlәti ilә eşit tutulamaz, Türkiyә devlәti bütün Türkiyәlilәrin vә nә tәkcә bu ölkәdә yaşayan Türklәrin devlәtidir. Ayrıca “Türk”dәn amac, bir millәt isә dә, onu Türkiyә’dә yaşayanlara tәkәl vә özәl etmәk yanlışdır. “Türk”, Türkiyәlilәrin milli adı olduğu qәdәr, bizim dә milli adımızdır.
No comments:
Post a Comment