Friday, July 8, 2011

Urmiye Gölü quruyursa, milyardlar ton Duz, iranin Azerbaycan bölgəsini yandırıb yaxacaqdır

Batı Azərbaycan çevre Qoruma örgütü gənəl bşxani Həsən Ababsnejad, Urmiye Gölü Alanının yüzdə 53 quruduğunu bildiribd.
50 min hektar Alanıla iranin Quzey batısı, Azərbaycanda yerləşən Urmu Gölü, iranin ən böyük Duz Gölüdür. Uzmanalrin dediginə Görə; Urumiye Gölünün Dabanında 10 milyard ton Duz vardir.
Orumiyeh Gölünün Suyu Cığatı(Zərinə-rud), Tatau(Simine-rud), Godar, Nazlı və Zola çaylarından təmin edilən Urmiye Gölü, son 20 il içində tikilən 35 sədd sonucunda 5/5 milyard metr kub daha az seviyə sahib olmuşdur. Daha öncə yarım milyon metr kup də başqa çaylardan və bulaqlardan təmin olan Urmiye Gölü, yanlış su yönəticiliği sonucunda bu sulardan da Məhrum Qalmışdır.
Bir zamanlar Ənzəli batlağından sonar iranin ən böyük Doğal heyvan Barınağı sayılan Urmiye Gölü, UNSCO tərəfindən qeyd olunan 102 Adadan  olaşmaqdaydi ki, ahzirda onlardan heç bir Əsər qalmamişdir. 
Deyilənlərə görə, bir zamanlar Urmiye Gölünün Duz oranı hər literdə 80 gr iydi və Urmu Cənnəti olaraq bilinirdi.
Uzmanlara Görə, Urmiye Gölünün qurumsi yanlız bölgəni dəyilı, Iraq və Türkiyənidə etgiləyəcəkdir.
Batı Azerbaycan çevre Qoruma Örgüt gənəl başxanı Həsən Abbasnejad, Urmiye Gölü Alanı yüzdə 53 Quruduğunu bəlirlətərəkŞ Araz çayından illik bir milyard metr kub suyun Gölə köçürməsi gərəkdiyini Vurğuladi.
Orumiyeh Gölünün Güney Bölümlərinin 10 km gerilədiğini söyləyən Abbasnejad, Dünyanin 2ci Duz Gölü olan Urmiye Gölünü ngeçən 15 il içində həm yağışların azlığı, həmdə yer alti və Yer üstü sularin uyğunsuz bir ölçüdə işlədilməsinə şahid olduğunu söyləyərək, ahzirda Urmiye Gölünün Duz oranı hər literdə 180-400 gra çataraq kristallaşmiş v bu durum son dərəcə təhlükəlidir dedi.
Abbasnejada Görə, 5 min 700 km Alan olan Urmiye gölünün 2 min 700 km2 Duzluğa dönmüş və Duz təpəciklərinin bəlirlənməsi, Gölünyönətimini çətinləşdirmişdir.
Batı Azərbaycab Çevre qoruma Örgütünün gənəl başxani, bölgədə hava istiliği 2 dərəcə artamsı nədəni ilə, Suyun daha sürətli bir biçimdə Buxar laşdığını vurğulayaraq, Quşların, özəlliklə oaraya köç edən Qızılqazların(Flamingo) qanadları yapışan Duzlar üzündən Uçmaqda çətinlik çəkdiklərini də sözlərini əkləyir.
Abbasnejad Ayrıca, son zamanlarda boru yoluila Urmiye Gölünə su köçürülməsi planini dövlət örgüt tərəfindən onayladığını və yaxında 18 km boru çəkilərək, Sarı ceyranların önəmli Yaşam mərkəzlərindənolan Eşşək Adasına su köçürüləcəğini vurğualdi!.
 Abbasnejad 1390 ci ildə gərçəkləşdirməyə çalişilan bu planida söyləyibdir.
Çevre Uzmani və Biliyurdu öyrətməni olan Doktur ismayil Kəhrom isə Dövlətin Sulama sistemində düzəliş apardığını söz verdiğini, Ancaq əkin yerlərinin hələdə gələnəksel Yönətmələrlə sulandığı nədəni ilə çox ölçüdə suyun buxarlaşaraq hədər olduğunu söyləyir.
Həhroma görə, Orumiyeh Gölünün tam quruduğu təqdirdə, Yel, Duz zərrələrini Əkin yerlərinə dağıdacaq və Urmiyənin Adlım Üzüm və Alma Bağları quruyacaqdir.
Urmiye Gölünü Qurtaramaq dərnəgi başxan Yardımçısı bəşir Cəfəri, Urmiye Gölü çevresindəki əkinçilik işini dayandırıldığını söyləyərk, bölgə kəndlərin hələ boşaldılmağını, ancaq susuzluğun ciddi biçimdə işsizliq yaratdığını bəlirlətir.
Urmiya Gölünü qurtarma plani həyata geçirilmədikdən təəssüfünü bildirən Bəşiriyə görə, əyər Urmiye Gölündəki bu durum Kontrul altına alınmazsa, yaxın gələcəkdə ölkə üçün Ciddi bir Sorun yaradacaqdır.
ona görə, Urumiye Gölünün qurtarmasi üçün əməli bir girişim başladılamzsa,iranin hər tərəfini və özəlliklə ölkənin Quzey Batısındaki Azərbaycan Əyalətini Duz Tuzu basacqdır.
Əkinçi evi Gənəl Başxani Doktur isa kəlantəriyə Görə, Urmiye Gölünün üçdə ikisi Qurumuşdur və əyər hamısı Quruyarsa Bölgə Xalqi orani tərk etmək zorunda qalacaqlar.
Kəlantəri deyir: Urmiye Gölünün Qurumasi ilə Ağ Dənzidən irana və Doğuya doğru hərəkət edən Külək, Duzları Ərdəbil, Zəncan və Qəzvinə qədər Dağıdacaq və Hətta Təbriz və Qoşaçay kimi şəhərlər boşaldılacaqdır.
Urmiye Gölününü qurtarılmasi üçün önərilən planalrı şaşirdici olaraq dəyərləndirən kəlantəri, Araz çayından Su köçürülməsinin də iran üçün bir payın olmaması nədəni ilə icra ediləbilməz bir plan olduğunu altını çizir.  
Kəlantəri deyir: Arazdan Suyun köçürülməsi üçün yol üzərində suyun 700 metr yüksəkliğində pomplanmasi gərəkir. Xəzər Dənizindən Suyun gətirlməsi üçün də suyun 1000 metr yüksəliğində pomplanmasi alzimdir.
ona görə, Urmiye Gölünün Qurtarilamsi,iran Dövlətin öncəlikləri arasında dəyil və Bölgədəki siyasətlər daha ço fabrika və havaalanı tikintisi üzərində odaqlanmişdir.
Bu yazı TRT Türkdə Ərəb əlifbasila olaraq yayınlanmışdır, Umu Urmulu yazını latin Türkcəyə çeviribdir.

No comments:

Post a Comment